ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕၊ မဟာၿငီးေငြ႕မႈႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္အေရးအသားအား ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း - မင္းနဒီခ

 ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕၊ မဟာၿငီးေငြ႕မႈႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္အေရးအသားအား ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း

            ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕အေၾကာင္းေျပာရင္ ရွည္လ်ားလြန္းလွတဲ့ ျမန္မာသမုိင္းေၾကာင္းနဲ႔ ထပ္တူ ျပန္ေျပာင္း ေျပာဆုိ ရမွာျဖစ္လုိ႔ အရမ္းက်ယ္ေျပာနက္နဲလြန္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာကဗ်ာဟာ ေခတ္အဆက္ဆက္ တုိင္းျပည္ရဲ႕အေနအ ထား၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏုိင္ငံေရးအပြန္းအပဲ႔ေတြၾကားမွာ တျဖည္းျဖည္းတုိးတက္ပြင့္ဖူးလာတဲ့ စာေပအႏုပညာရပ္တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ကၽြန္ေတာ္လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ျပန္လည္စုစည္းေဖာ္ျပခ်င္ပါတယ္။ ျမန္မာကဗ်ာစီးေၾကာင္းဟာ အတုိက္အခံ၊ အဖုအထစ္ မ်ားလြန္းလွတဲ့ ေရစီးသန္ျမစ္တစ္ခုထဲမွာ အရွိန္အဟုန္ေကာင္းေကာင္းနဲ႔ မဆုတ္မနစ္ စီးဆင္း ျဖစ္ထြန္းခဲ့တဲ့ အႏုပညာတစ္ရပ္ပါ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ကုိ္ယ္တုိင္ေရြးခ်ယ္ၿပီး ေပးထားတဲ့ေခါင္းစဥ္က ႀကီးမားလြန္း

ေနတဲ့အတြက္ ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕ကုိ ခေရေစ့တြင္းက် တိတိက်က်ေျပာဆုိဖုိ႔ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ မလြယ္ကူသလုိ၊ ကၽြန္ေတာ္ျဖတ္သန္းခဲ့တဲ့ စာေပျဖတ္သန္းမႈနဲ႔ယွဥ္ရင္ မေရးသင့္ေသးတဲ့ စာတမ္းတစ္ေစာင္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္ ဒီေခါင္းစဥ္ကုိ လုိလုိလားလားပဲ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕ အေၾကာင္း

ေျပာမယ္ဆုိရင္ ေျပာႏုိင္တဲ့သူေတြ၊ သုံးသပ္ေကာက္ခ်က္ခ်ႏုိင္တဲ့သူေတြ ရွိေနေသးတဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ့္စာတမ္းမွာ အမွားအယြင္း၊ အက်အေပါက္ တစ္စုံတရာရွိေနတာေတြကုိ ျပန္ျဖည့္ေပးႏုိင္တဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ္  ေရြးခ်ယ္ခဲ့ျခင္းလည္း

ျဖစ္ပါတယ္။

(၁)ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕(အပုိင္း - ၁)

(က)ပုဂံေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၄၄ - ၁၂၉၈ )

            ျမန္္မာကဗ်ာဟာ ပုဂံေခတ္ဦးကေနစၿပီး အႏွစ္(၈၀၀)ေက်ာ္ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ရတု၊ ရကန္၊ အဲ၊ အန္၊ လူးတား၊ ပ်ဳိ႕၊ ေမာ္ကြန္း၊ ဧခ်င္း၊ အုိင္ခ်င္း၊ တ်ာခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊ ေလးခ်ဳိး၊ ေဒြးခ်ဳိး၊ ေတးထပ္၊ ေဘာလယ္ ကေန ဒီကေန႔ေခတ္ ေမာ္ဒန္၊ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္၊ ေခတ္ေပၚ၊ ေခတ္ၿပိဳင္၊ Conceptual, LANGUAGE, Contemporary အထိ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲျဖစ္ထြန္း တုိးတက္လာတယ္လုိ႔ ဆုိရမွာပါပဲ။ ျမန္မာစာေပသမုိင္းမွာ အေစာဆုံးစာေပအေရးအသားကုိ ပုဂံေခတ္မွာ စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့ၿပီး အေစာဆုံးျမန္မာကဗ်ာဟာလည္း ပုဂံေခတ္မွာ စတင္ေပါက္ဖြားလာတယ္လို႔ သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ဆုိႏုိင္ ပါတယ္။ ျမန္မာကဗ်ာရဲ႕ အစဟာ ျမကန္ဖြဲ႔ ကဗ်ာပဲ ျဖစ္ပါ တယ္။

`ျမကန္သာ

ေတာင္က်ေခ်ာင္းေတး

ေရ၀င္ေျပးလွည့္

ေရေအးၾကည္စြာ

ကန္ပုိင္မာလ်က္

ၾကာေပါင္းထုံထုံ

ငွက္မ်ဳိးစုံသည္

၀တိ ံသာက

နႏၵာေလာ

တူစြ ဟုတၱာ။´

            ျမကန္ဖြဲ႕ကဗ်ာနဲ႔ မေရွးမေႏွာင္းေပၚေပါက္တယ္လုိ႔ ဆုိႏုိင္တဲ့ ေနာက္ထပ္ေရွးဦးကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကေတာ့ ပုပၸါး နတ္ေတာင္ဖြဲ႕ ကဗ်ာပါပဲ။ ျမကန္ကဗ်ာမွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ကန္ရဲ႕ သာယာၾကည္လင္ေအးျမပုံကုိ အထူးဖြဲ႔ဆုိၿပီး ပုပၸါးနတ္ေတာင္ ကဗ်ာမွာေတာ့ စကား၀ါပန္းေလးနဲ႔ တင္စားခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးရဲ႕ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာ၊ သစၥာတရား ႀကီးမားပုံကုိ ဖြဲ႕ဆုိထားပါတယ္။

`သုိးကေလ

ပုပၸါးနတ္ေတာင္

အေခါင္ျမင့္ဖ်ား

စုံေတာျပား၌

နံံ႔ရွားႀကိဳင္လြင့္

ခါတန္ပြင့္သည္

ေရႊႏွင့္ယုိးမွား ပန္းစကား။

သုိးကေလ

စကားပြင့္ႏွင့္

ႏႈိင္းတင့္ႏုိးသည့္

ရဲမ်ဳိးသမီး

ေမာင္ႀကီးႏွမ

ညက္လွျပာစင္

မဲ့သည္ပင္သည္ ခရီးသား။

သုိးကေလ

ၿမိတ္စုလြတ္လည္း

ငယ္ကတည္းက

ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္သည္

ေမြးဖတူရင္း

မ်ဳိးသည္မင္းႏွင့္

ခ်စ္ျခင္းစု႐ုံး

သက္ထက္ဆုံးသည္

ႏွလုံးမျခား ေစာင့္တရား။

ေဆြမိခင္

မ်က္သုတ္နီပင္

ရထည္းဖ်င္ႏွင့္

က်ဳိင္းစင္ျမ၀ါ

မတ္ႀကီးလ်ာကုိ

မယ္သာႀကိဳက္မိ တုမရွိ။´

          ပုဂံေခတ္မွာပဲ ေနာက္ထပ္ေတြ႔ရတဲ့ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကေတာ့ နရပတိစည္သူမင္းႀကီးလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ ခုႏွစ္၊ မင္းယဥ္နရသိခၤ၏ အထိန္းေတာ္ အနႏၱသူရိယအမတ္ႀကီးရဲ႕ `သူတည္းတစ္ေယာက္´အစခ်ီ မ်က္ေျဖလကၤာ ျဖစ္ပါတယ္။ အနႏၱသူရိယာအမတ္ႀကီးဟာ ဒီမ်က္ေျဖလကၤာကုိ မင္းျပစ္မင္းဒဏ္ ရာဇသံေၾကာင့္ ေသရမည့္ဆဲဆဲ သူသတ္ကုန္းမွာ ေရးသား ခဲ့တဲ့ ကဗ်ာလုိ႔လည္းမွတ္သားရပါတယ္။

`သူတည္းတစ္ေယာက္၊ ေကာင္းဖိို႔ေရာက္မူ၊ သူတစ္ေယာက္မွာ၊ ပ်က္လင့္ကာသာ၊ ဓမၼတာတည္း။

ေ႐ႊအိမ္နန္းႏွင့္၊ ၾကငွန္းလည္းစံ၊ မတ္ေပါင္းရံလ်က္၊ ေပ်ာ္စံရိပ္ၿငိမ္၊ စည္းစိမ္ေမတၱာ၊ မင္းခ်မ္းသာကား၊

သမုဒၵရာ၊ ေရမ်က္ႏွာထက္၊ ခဏတက္သည့္၊ ေရပြက္ပမာ၊ တသက္လ်ာတည္း။

ၾကင္နာသနား၊ ငါ့အားမသတ္၊ ယခုလႊတ္လည္း၊ မလြတ္ ၾကမၼာ၊ လူတကာတို ့၊ ခႏၶာခိုင္က်ည္၊ အတည္မၿမဲ၊

ေဖာက္လႊဲတတ္သည္၊ မခၽြတ္စေသာ၊ သတၱ၀ါတည္း။

 ႐ွိခိုးေကာ္ေရာ္၊ ပူေဇာ္အကၽြန္ ပန္ခဲ့တံု၏။ ခိုက္ႀကံဳ၀ိပါက္၊ သံသာစက္၌ ႀကိဳက္လတ္တြန္မူ၊ တံု႔မယူလို၊ ၾကည္ညိဳစိတ္သန္၊

 သခင္မြန္ကို ခ်န္ဘိစင္စစ္၊ အျပစ္မဲ့ေရး ခြင့္လွ်င္ေပး၏။ ေသြးသည္ အနိစၥာ၊ ငါ့ခႏၶာတည္း။´

(မ်က္ေျဖလကၤာ- အနႏၱသူရိယအမတ္)

(ခ) ပင္းယေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၂၉၉-၁၃၆၃)

ပုဂံေခတ္ကေန စတင္ျမစ္ဖ်ားခံလာခဲ့တဲ့ ျမန္မာကဗ်ာဟာ ပင္းယေခတ္မွာ ေရးဖြ႔ဲပုံဟန္ေျပာင္းလဲလာပါတယ္။ ပင္းယေခတ္ဟာ ေအဒီ ၁၂၉၇ မွာ ၿပိဳကြဲလာတဲ့ ပထမျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ကုိ ျပန္လည္စုစည္းတဲ့ ေခတ္ျဖစ္တဲ့အေလ်ာက္ ကဗ်ာ အေၾကာင္းအရာဟာ စစ္ေရးစစ္ခ်ီ၊ စစ္ေၾကာင္းစစ္တက္၊ စစ္စိတ္ စစ္မာန္တက္ၾကြေစတဲ့ စကားလုံးအေရးအဖြဲ႔ေတြနဲ႔ စစ္ေရးဆုိင္ရာ ကဗ်ာသီခ်င္းေတြ ေရးဖြဲ႔လာခဲ့ပါတယ္။ ကာခ်င္းကဗ်ာဟာ ေရွးက်တဲ့ ကဗ်ာအဖြဲ႕တစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး ဒုိင္းမ်ား၊ ကာမ်ားကုိ ကုိင္ေဆာင္ၿပီး စစ္ဟန္ခင္းက်င္းကခုန္ရင္း သီဆုိရတဲ့ ကဗ်ာအမ်ဳိးအစားျဖစ္ပါတယ္။ ပင္းယေခတ္မွာ တ်ာဘြဲ႔ သီခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊ ရတု စသည္ျဖင့္ ေပၚထြက္ခဲ့ေသာ္လည္း အထူးထင္ရွားခဲ့တာ ကာခ်င္းကဗ်ာအမ်ဳိးအစားပါပဲ။ မွတ္တမ္း မ်ားအရ ငါးစီးရွင္ေက်ာ္စြာဟာ ကာခ်င္းကဗ်ာကုိ စတင္ေရးဖြဲ႔ခဲ့သူျဖစ္ၿပီး တစ္ေမာင္း တစ္ေမာင္း အစခ်ီ၊ ရေ၀ဆီးသည့္ အစခ်ီ၊ တာ၀တိ ံသာ အစခ်ီ ကာခ်င္း မ်ားအျဖစ္ (၃)ပုဒ္ေတြ႔ရတယ္လုိ႔လည္း မွတ္တမ္း ရွိခဲ့ပါတယ္။

`တစ္ေမာင္း တစ္ေမာင္း၊ တုိ႔ တစ္ေမာင္းသည္၊ တစ္ေမာင္စး ဘာေကာင္း သားေလာ။ ဘေကာင္း ဘေကာင္း။

အနီးျမင္မွတ္၊ ေစတီထြတ္သည္၊ ေကာင္းျမတ္သာေလ်ာင္းေလာ။ သာေလ်ာင္း သာေလ်ာင္း။

သင္းတြဲေျမာင္းႀကီး၊ အယဥ္စီးသည္၊ ျဖင္ညီး ျမစ္ေလာင္းေလာ။ ျမစ္ေလာင္း ျမစ္ေလာင္း။

ဥတည္းသည္လည္း၊ ဥတည္းရံ၀န္း၊ ျပသြန္းသြန္းသည္၊ ထက္၀န္းတန္ေဆာင္းေလာ။ တန္ေဆာင္း တန္ေဆာင္း။

ေပါင္းကြတ္ေစ့က်င္၊ ထန္းျပင္ျပင္ကား၊ ဆင္လွ်င္ နင္းေကာင္းေလာ။ နင္းေကာင္း နင္းေကာင္း။

က်ဳံးနက္ေရ၊ ၿမိဳ႕ေျခအျပည့္ထား။ ေတဟူသည္ကား၊ ထြားရွည္ေက်ာ္ျပန္႔ပြား။ ေတဟူသည္ကား၊ ဆယ့္တစ္ရြာတျခား၊ ေဒ၀ေက်ာ္ထင္ရွား။

မဏိဆင္သည္၊ မ်က္ရွင္ကြန္းေတာ္လား။ ကြန္းေတာ္ ကြန္းေတာ္။

အမြမ္းစြင့္စြင့္၊ ကနားျမင့္သည္၊ ၾကန္သင့္သာေလ်ာင္းေလာ။ သာေလ်ာင္း သာေလ်ာင္း။

ရေ၀ဆီးသည္၊ လက္တီးေလးတံခါး။ တ႐ုတ္လာသည္၊ ႐ုိင္႐ုိင္ေလာ ႐ုိင္႐ုိင္။ျမားမုိးရြာသည္၊ ၿဖိဳင္ၿဖိဳင္ေလာ ၿဖိဳင္ၿဖိဳင္။

လင္းျပင္ျပည့္မွ်၊ ငွက္လင္းတ၊ လတုိင္းေလ၊ လတုိင္း လတုိင္း။ ျမင္းသည္သိန္းသန္း၊ မ်ားစြာထြန္းသည္၊ ထက္၀န္းရံသ၊ မႏုိင္ မႏုိ္င္။

လွ်ပ္စစ္တိမ္ျပင္၊ မႈိင္းမင္းလြင္သည္လည္း၊ လြင္သည္လည္း။တိမ္သည္မည္းမည္း၊ မည္းသည္လည္း မည္းသည္လည္း။ တိမ္းမည္းတက္ရာ၊ မုိးေသးပါ၍၊ ရြာသည္အသည္း၊ ေရခ်ည္းျဖင္သည္လည္း၊ ျဖင္သည္လည္း။

ရြာသည္ မုိးကား၊ ႐ုိက္ၾကား ၾကည္းသည္လည္း ၾကည္းသည္လည္း။ကန္သင္း ေမြမျမင္သည္လည္း၊ မျမင္သည္လည္း။

အရုိင္း မေနခ်င္သည္လည္း၊ မေနခ်င္သည္လည္း။ ေျပးလ်င္တစ္စီး၊ ျမင္းသည္လည္း၊ ျမင္းသည္လည္း။

ႏွင္တံမကမ္းခင္သည္လည္း၊ မကမ္းခင္သည္လည္း။ ဒသာလည္း ဒသာ ေကာင္းျခင္းခပင္း၊ ႀကိဳက္သည္လည္း ႀကိဳက္သည္လည္း။

ရာဇသႀကၤ ံ၊ စည္းစံခံသည္လည္း၊ ခံသည္လည္း။ အသခၤယာ၊ ခ်မ္းသာစံသည္လည္း၊ စံသည္လည္း။

ႏွစ္ပါးမင္း၏၊ ညီရင္းလဟူ၊ သီဟသူကား၊ အယူေျဖာင့္စင္း၊ ျမအဆင္းသုိ႔၊ ခ်င္းေလ ရပ္မ်က္ႏွာသည္လည္း၊ ရပ္မ်က္ႏွာ သည္လည္း။

သီးမွည့္ က်ီးအာသည္လည္း၊ အာသည္လည္း။

သဃၤာတန္ခုိး၊ မျပတ္ကုိးသည္၊ သုံးလူ႔အမွဴး၊ ဂုဏ္ေက်းဇူးသည္လည္း၊ ဂုဏ္ေက်းဇူးသည္လည္း။

မုခပါဌ္ရွင္္၊ ပလႅင္ခတ္သည္လည္း၊ ခတ္သည္လည္း။´

(ငါးစီးရွင္ေက်ာ္စြာ)

(ဂ) အင္း၀ေခတ္  (ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၆၄-၁၅၂၆)

            အင္း၀ေခတ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၀၀-ျပည့္ႏွစ္ မိုးညႇင္းမင္းတရားလက္ထက္မွာ တေဘာင္တခု ေပၚခဲ႔ပါတယ္။  အဲဒီ တေဘာင္က "ဘုရားရွစ္ေသာင္း၊ ေလးေထာင္ေဆာင္း၍၊ ကိန္းေအာင္းစံရန္၊ ဓမၼခန္သည္၊ သံေတာင္ျဖိဳးျမင့္၊ စြင့္လိမ့္ေလ။ အကိုက္ ေလးေဖာ္၊ ေျမမွေပၚေသာ္၊ ရွင္ေက်ာ္ေလးဦး၊ ခူးလိမ့္ေလ။ ခူးလည္းခူးလတံ႔၊ ကူးလည္း ကူးလတံ႔၊

ျမဴးလည္း ျမဴးလတံ႔ "လို႔ ျဖစ္ပါ တယ္။ တေဘာင္ဆုိတာ ေနာင္ျဖစ္ လာမယ့္ အေၾကာင္းအရာကို ႀကိဳျပီးနိမိတ္ဖတ္တဲ့ စကား။ အဲဒီ တေဘာင္စကားအရ "အကိုက္ေလးေဖာ္" ဆိုတာ ေပပင္အစို႔အကိုက္ေလးစို႔လို႔ ဆိုလိုတာပါ။ ေပဆိုတာ စာေပကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ၿပီး စာေပက်မ္းဂန္တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ရွင္သာမေဏ ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္ေလးပါး ေပၚထြန္းလိမ့္မယ္ လုိ႔ ငွက္ပစ္ေတာင္ ဆရာေတာ္ အတိတ္နိမိတ္ ေကာက္ခဲ႔ပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္မွာပဲ ေတာင္တြင္း ႀကီးျမိဳ႔ ေျမာက္ဘက္၊ ျမိဳ႕လုလင္ရြာ၊ သတိုးထမ္းရြာ၊ မက်ည္းေယာင္ရြာတို႔မွာ ေပစို႔ႀကီး ေလးစို႔ ေျမႀကီးထဲက ေပၚထြက္ လာလို႔ ျမိဳ႔သူ ျမိဳ႔သားေတြက "ေပေလးပင္၊ ရွင္ေလးပါး"

 ေပၚေတာ့မယ္ဆိုျပီး ၀မ္းသာအားရ ျဖစ္ၾကရပါတယ္။ တေဘာင္နမိတ္အတိုင္း ၈၁၅ခုႏွစ္မွာ ျမိဳ႕လုလင္ရြာမွာ

 ေမာင္ဥကၠာ (ရွင္ဥတၱမေက်ာ္)နဲ႔ ေမာင္ညိဳ (ရွင္မဟာသီလ၀ံသ)၊ သတိုးထမ္းရြာမွာ ရွင္အုန္းညိဳ၊ မက်ည္းေယာင္ရြာမွာ ရွင္ေခမာ ဆိုျပီး ပုဂၢိဳလ္ေလးပါး ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။။ ထုိပုဂၢိဳလ္ေလးပါးကို ေပေလးပင္၊ ရွင္ေလးပါးလို႔ေခၚဆုိရမယ့္ ရဟန္းစာဆုိေတာ္ မ်ား ျဖစ္လာပါတယ္။ ပထမအင္းဝေခတ္ နရပေတ့မင္း လက္ထက္မွာ စာေပက်မ္းဂန္တို႔တြင္ တတ္ေျမာက္ေတာ္မူတဲ့ ထိုစာဆိုရွင္ေလးပါးကို ကိုးကြယ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။  ေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ ပ်ိဳ႕၊ ရတု၊ ေတာလား၊ ေမာ္ကြန္း၊

ေမတၱာစာ ဧခ်င္း၊ သံတုိင္၊ သံေပါက္တုိ႔အျပင္ ကာခ်င္းကုိပါဆက္လက္ေတြ႔ရွိရပါေသးတယ္လုိ႔ မွတ္သားရပါတယ္။ အင္း၀ ေခတ္မွာ စာေပပညာအရာ၌ တတ္ေျမာက္ၾကေသာ စာဆိုရွင္မ်ားမွာ ရွင္ဥတၱမေက်ာ္၊ ရွင္မဟာသီလ၀ံသ၊ ရွင္ေခမာ၊ ရွင္အုန္းညိဳတုိ႔အျပင္ ရွင္မဟာရ႒သာရ၊ ပထမမင္းေခါင္ႀကီး၊ အဒူမင္းညိဳ၊ ရွင္သူရဲ၊ သခင္ေထြး၊ ရွင္ေထြးညိဳ၊ ၀ံေတာင္လည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး သဒၶမၼဆေဇာတ၊ ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္၊ ရွင္ေတေဇာသာရ၊ ရွင္အဂၢသမာဓိ၊ မိညိဳႏွင့္ မိျဖဴတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အင္း၀ေခတ္မွာ ရခုိင္အမတ္ အဒူမင္းညိဳေရးဖြဲ႔တဲ့ ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္းကုိ စတင္ေတြရွိခဲ့ရၿပီး ရွင္ေထြးညိဳ ေရးဖြဲ႕ခဲ့တဲ့ ျပည္စုန္ေမာ္ကြန္းဟာလည္း ေမာ္ကြန္းေတြထဲမွာ အေစာဆုံးစတင္ေတြ႔ရွိရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဧဧပိမ့္ ႏွစ္္သိမ့္၊ အၿငိမ့္ အခ်မ္း၊ သူငယ္၀မ္းျဖင့္၊ ျမည္တမ္းပူဆာ၊ ႏုိးနာ မရွိ၊ စက္ေပ်ာ္ဘိမွ်၊ သိန္းထိဘုိးခက္၊ ညံ့သက္ပင္ခ်ည္၊ လ်ားနံရွည္ႏွႈ့္၊ ေနာက္ျပည္မင္းတုိ႔၊ ခြန္ဆက္ပုိ႔သား၊ ႏွစ္လုိ႔ခ်င္စြာ၊ ခါသာသလင္း၊ ေအာက္ႏီွးခင္းလ်က္၊ ေပၚတင္းၾကက္မြန္၊ ဗိတာန္ေဆာင္းထား၊ ကုိးပါး ရတနာ၊ စီခ်ယ္ျမြာလ်က္၊ ေရႊပုခက္တြင္၊ ေရႊရြက္လူလူ၊ ေရႊခ်ဴသြင္သြင္၊ လက္ငင္တုိင္ငုတ္၊ မွ်င္မွ်င္ထုတ္၍၊ တမုတ္ႀကိဳးကုိင္၊ ႏွစ္ဘက္ဆုိင္သည္၊ ဧတုိင္႐ုိက္ပ်ံ႕ပ်ဴးတည့္ေလ

(ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္း - အဒူမင္းညိဳ)

၁။ ဇမၨဴဒီပါ၊ ေတာင္လက္်ာဝယ္၊ အာဏာဝွန္ျပဳံး၊ ၾကီးလက္ရုံးႏွင့္၊ မင္းဆုံးလူ႕ထြဋ္၊ ေစာၾကံလတ္ကို၊ မိုဃ္းနတ္သိၾကား၊ မွတ္ ေသာအားျဖင့္ ၊ ရွစ္ပါးရပ္စံု ၊ မင္းအပံုကို၊ လက္မုံညီၾက၊ ေျမႇာက္ထိုက္လွ၏၊ နန္းမသဘင္၊ တင္အံ့သည္ကား၊ တည္သား ေကာဇာ၊ ရွစ္ရာခုႏွစ္ဆယ္၊ ႏွစ္ခုဝယ္ႏိႈက္၊ ေဆာင္းလလိုလို၊ လျပာသိုဝယ္၊ ခြာညိဳ ပ်ံ႕မြန္း၊ ႏြယ္ပန္းလိႈင္လတ္၊ ဖက္ဆြတ္ ေပၚဦး၊ ေရာင္ျမဴးထြန္းတက္၊ ဆယ့္တရက္တြင္၊ နံနက္အခါ၊ အတိတ်ာႏွင့္၊ ရွည္ကာစီရင္၊ ထားျပီးက်င္ေသာ္၊ မင္းအင္တျခား၊ မွတ္သားစဥ္လာ၊ ေရႊျမဴတာတည့္၊ တရာျပည့္ျဖိဳး ၊ ၾကာမ်ိဳးနံ႕သာ၊ သကာေထာပတ္၊ ႏွမ္းခြၽတ္ဆီေႏွာ၊ ငွက္ေပ်ာထမင္း၊ ျပည့္ျခင္းျဖိဳးျဖိဳး၊ ေသာက္အိုးၾကငွန္း၊ ပန္းေဆာက္ျပီးႏွင့္၊ ပြဲနီးစုရင္း၊ ပြဲက်င္းပုတ္ဆန္း၊ ေခၚမွန္းမုေယာ၊ လ်င္ေဆာေပၚမွ၊ ပူေဇာ္ၾကသည္။  ။ေတာင္းစလိုမႈ ပ်ံ႕ပ်ဴးတည္း။

(ရွင္မဟာသီလဝံသ၏ ေရႊနန္းတည္ ေမာ္ကြန္းပထမပုိဒ္)

ရတုမ်ားထဲမွာဆုိရင္ ရွင္ဥတၱမေက်ာ္ရဲ႕ေတာလားရတုႀကီးဟာ ေတာလားရတုမ်ားမွာသမုိင္းတေလ်ွာက္ ျပိဳင္စံရွားျဖစ္ၿပီး အပုိဒ္ကုိးပုိဒ္ပါရွိကာ ဘုရားရွင္ ကပိလ၀တ္ျပည္သုိ႔ ၾကြခ်ီရာ ေလာကအလွ သဘာ၀တရားတုိ႔က ပူေဇာ္ဖူးေမွ်ာ္ၾကပုံ ကုိ အစြမ္းကုန္မြမ္းမံ ျခယ္သစပ္ဆုိထားပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ထင္ရွားတဲ့ ပ်ဳိ႕ေတြကေတာ့ ရွင္မဟာသီလ၀ံသရဲ႕ ပါရမီေတာ္ ခန္းပ်ိဳ႕၊ ဆုေတာင္းခန္းပ်ိဳ႕၊ ရွွင္မဟာရ႒သာရရဲ႕ ကုိးခန္းပ်ိဳ႕၊ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕၊ ရွင္အုန္းညဳိရဲ႕ ဂါထာေျခာက္ဆယ္ပ်ဳိ႕ ၊ ရွင္အဂၢသမာဓိရဲ႕ေနမိငရဲခန္းပ်ိဳ႕၊ ကန္ေတာ္မင္ ေက်ာင္းဆရာေတာ္၏ ေလာကသာရပ်ိဳ႕ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ထင္ရွားတဲ့ စာေပလက္ရာေတြအျဖစ္ ရွင္ေတေဇာသာရ၏ ရခုိင္မင္းသမီးဘြဲ႔ရတု၊ နန္းတြင္း မိညိဳနဲ႔ နန္တြင္းမျိဖဴတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ရည္ေသြး ရတုေတြဟာလည္း ထင္ရွားခဲ့ပါတယ္။ ရတုထဲမွာ ေတာင့္တဲတြန္႔ရတု၊ ပုလဲတတန္႔ သႏၱာတတန႔္၊ မုတၱာရြဲသီ ခုိင္ညြတ္ခက္ျဖာ ပဒုမၼာ ၾကာပြင့္ ကြန္႔ စေသာ ေရးစပ္ နည္းအဖုံဖုံတုိ႔လည္း ထြန္းကားခဲ့ပါတယ္။

ရတုသည္ လကၤာမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ ကဗ်ာအဖြဲ႔အႏြဲ႔ပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ လကၤာကဲ့သုိ႔ မဟုတ္မူ၍ ဖြဲ႔ဆုိရာ၌ စည္းစနစ္ ဥပေဒရွိ၏။ လကၤာ၌ ပုဒ္ေရေပါင္း ဖြဲ႔လုိသမွ် ဖြဲ႔ဆုိႏုိင္သည္။ အဖ်ားခ်တြင္လည္း စာလုံးေရ အကန္႔အသတ္မရွိ၊။ ရတုတြင္ကား တစ္ပုိဒ္တည္း ဖြဲ႔စပ္လွ်င္ ဧကပုိဒ္၊ ႏွစ္ပုိဒ္ ဖြဲ႔စပ္လွ်င္ အျဖည့္ခံ၊ သုံးပုိဒ္ဖြဲ႔စပ္လွ်င္ ပုိဒ္စုံဟူ၍ ေခၚဆုိသည္။ သုံးပုိဒ္ထက္ ပုိမုိ၍လည္း မဖြဲ႔ႏြဲ႔ၾကေခ်။ တစ္ပုိဒ္ တစ္ပုိဒ္တြင္လည္း ပဒအေရအတြက္အားျဖင့္ ၁၀၈ ပဒထက္ ပုိမုိ၍ မဖြဲ႔ႏြဲ႔ၾကေခ်။ အဖ်ားခ်မ်ားတြင္လည္း ခုိင္ညႊန္႔ခက္ျဖာ ၇ လုံး၊ မဏိဆံက်င္ ၉ လုံး၊ အာသာ၀တီ၀တ္ဆံ ၁၁ လုံး၊ မဏိဦးျပည္း ၁၅ လုံး၊ ေဇာ္တစ္ခုိင္လုံး ၁၉ လုံး စသည္ျဖင့္ အဖ်ားစာလုံးအေရအတြက္ သီးသန္႔ လ်ာထားလ်က္ရွိသည္။

(ျမန္မာစာေပသမုိင္း - ပါေမာကၡဦးေဖေမာင္တင္)

(ဃ) ေတာင္ငူေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၇-၁၅၉၆)

ေတာင္ငူေခတ္ကေတာ့ ရတုေခတ္လုိ႔ ေခၚဆုိရေလာက္ေအာင္ ရတုမ်ားစြာထြန္းကားခဲ႔ၿပီး ပ်ိဳ႕အေနနဲ႔ န၀ေဒးႀကီးရဲ႕ သုဓနုပ်ိဳ႕တေစာင္သာေတြ႕ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ လူပုဂၢဳိလ္ထဲမွာ န၀ေဒးႀကီးသည္ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာကုိ အဦးဆုံးစတင္ ေရးဖြဲ႔သူ ျဖစ္ျပီး ဘုရားေဟာ မဟုတ္ေသာ ရာဇ၀င္ကုိ စတင္ေရးဖြဲ႔သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္ငူေခတ္မွာ န၀ေဒးႀကီးဟာ အထူး ထင္ရွားၿပီး စစ္ကုိင္း ေထာင္သင္း၊ စလင္းလက်္ာ၊ ျပည္မွာ န၀ေဒး ဟူေသာစာဆုိနဲ႔အညီ အျမဲလွည့္လည္သြားလာေနရသလုိေရာက္ရာေဒသ မ်ားမွာလည္း ဘြဲ႔တံဆိပ္မ်ားစြာရရွိခဲ့ပါတယ္။ ရတုမ်ားစြာကုိလည္း အမ်ိဴးမ်ိဴးအဖုံဖုံေရးဖြဲခဲ့ၿပီး ပုဒ္ေရေပါင္း ၂၅၀ နီးပါး ရွိခဲ့တယ္ လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။ ျမန္မာရတုသမုိင္းတြင္န၀ေဒးႀကီးမွာ အံ့ဖြယ္ျဖစ္ခဲ့သလုိ နတ္ရွင္ေနာင္ဟာလည္း သုေတသီတုိ႔ အံခ်ီးေလာက္ေအာင္လက္စြမ္းေျပာင္ခဲ့ပါတယ္။သမုိင္းစာေပပညာရွင္တုိ႔အဆုိအရ`ညွာတံပြင့္ခ်ပ္၊ ျဖဴလွပ္ပုလဲ၊ ေဇာ္တစြဲလွ်က္၊ ျဖစ္ခဲဆင္း၀ါ၊ ပန္းထြတ္ ခ်ာကုိ´ဟူေသာအပုိဒ္ကုိ ဒီေန႔ထိ္ေအာင္ တိတိပပ မေဖာ္ထုတ္နုိင္ေသး ဟု လည္း မွတ္သားရပါတယ္။

ေပၚေႏြလလွ်င္၊ ေတာင္ကၿခိမ့္ျမဴး၊ မင္းလြင္ဦးွႏွင့္၊ ပ်ံ႕ပ်ဴးခ်ဳပ္ထုိင္း၊ မုန္တုိင္းဆင္လို၊ တိမ္ညိဳမိႈင္းထပ္၊ ျပက္လွ်ပ္ျပကာ၊ စိမ္း၀ါမိုးပန္း၊ ေထြေထြစြန္းက၊ ေရသြန္းသာၾကည္၊ ေပ်ာ္ရမည္ကို ျမရည္သက္မွတ္၊ ေရာက္ခဲလတ္ဟု၊ ခ်စ္ထြတ္တင္သည္၊ ျပာစင္ရႊန္းလတ္၊ ျဖဴ၀န္းမြတ္လွ်င္၊ ၾကာၫြတ္ဖေယာင္း၊ ေနရွိန္ေျပာင္းသို႔၊ ဆင့္ေလာင္းလြမ္း၀ွန္၊ ရွိလိမ့္ဟန္ကို၊ တိမ္စြန္ေလလွ်င္၊ ဖူးေရာက္ခ်င္သည္။ ။ ငွက္သြင္ပ်ံႂကြ မတတ္ေသာ္။

(ေပၚေႏြလလွ်င္ ခ်ီရတု - နတ္ရွင္ေနာင္)

ေတာင္ငူေခတ္မွာ အေၾကာင္းအရာအသစ္အျဖစ္ေပၚထြက္လာခဲ့ေသာ ကဗ်ာအမ်ဳိးအစားကေတာ့ ရေ၀ရွင္ေထြးရဲ႕ အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း)ကဗ်ာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း)ကဗ်ာအမ်ဳိးအစားကေတာ့ စာဆုိရွင္ရဲ႕ ဘ၀ေၾကးမုံျပင္ကုိ အရိပ္ ထင္ဟပ္ေစတဲ့ စာေပ ေရးဖြဲ႕ဟန္ျဖစ္ပါတယ္။ ရေ၀ရွင္ေထြးရဲ႕ ထင္ရွားတဲ့ အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း)မွာ ဆံထုံးထုံး အဏ္ခ်င္း (အန္ခ်င္း)ျဖစ္ၿပီး  အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း)ကဗ်ာေပါင္း ၈၅ ပုိဒ္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိထားတယ္လုိ႔  သုေတသီမွတ္တမ္းမ်ား အရသိရၿပီး တစ္ကုိယ္ေရခံစားမႈအတြက္ ေရးတဲ့ အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း)ေတြ ကုိလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။

`ဆင္ရတနာ၊ မ်ားလွစြာသည္၊ စၾကာသခင္၊ ျမဳေတရွင္ကုိ၊

သားလွ်င္ ျမင္ေျမာ္၊ ခမည္းေတာ္မင္း၊ လူမွန္ကင္းလွ်င္၊

သင္းပင္းၿမိဳ႕ကုိင္၊ ခ႐ုိင္တျခား၊ ေက်းသီးစားသည္၊

ေသာ္ကားမွန္ၿပီး၊ အမတ္ႀကီး၏၊ သမီးေႏွာင္းေမြး၊

ၿငိမ္ေဆးေလးသား၊ ရွင္ေထြးအလွ၊ ေခ်ာျမျမလွ်င္၊

နရသခင္၊ အိမ္ေရွ႕ရွင္ႏွင့္၊ ရွိျပင္သက္ထား၊ ရွစ္ေသာင္းျဖား၀ယ္၊

ခစားၿမဲစရွာ၏ေလး။      ။ ေဘာ္ခ်င္းတုိ႔ေလ ေဘာ္ခ်င္းတုိ႔။´

(အဏ္ခ်င္းအပုိဒ္ေရ (၁၃)- ရေ၀ရွင္ေထြး)

ေတာင္ငူေခတ္မွာလည္း ရတု၊ ဧခ်င္း၊ ပ်ိဳ႕၊ ေမာ္ကြန္း၊ သာခ်င္း၊ အဏ္ခ်င္း(အန္ခ်င္း) စတဲ့ ကဗ်ာအမ်ဳိးအစားေတြ ဆက္လက္ ထင္ရွားခဲ့ၿပီး ထင္ရွားတဲ့စာဆုိေတာ္မ်ားအျဖစ္ ေလွာ္ကားသုံးေထာင္မွဴး၊ ရွင္ေထြးနာသိန္၊ ျပည္န၀ေဒးႀကီး၊ ရေ၀ရွင္ေထြး၊ နတ္ရွင္ေနာင္၊ ေဇယ်ရႏၱမိတ္၊ ရွင္သံခုိ တုိ႔ကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။

(င) ေညာင္ရမ္းေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၉၇-၁၇၅၁)

            ေညာင္ရမ္းေခတ္ေရာက္တဲ့အခါ ျမန္မာကဗ်ာရဲ႕ ေရစီးေၾကာင္းဟာ သက္ဦးဆံပုိင္ပေဒသရာဇ္အေရးဖြဲ႕ဆုိမႈကေန ဆင္းရဲသားျပည္သူမ်ားရဲ႕ ဘ၀နဲ႔ခံစားခ်က္မ်ားကုိ ဦးစားေပးဖြဲ႕ဆုိတဲ့ တ်ာခ်င္းကဗ်ာအမ်ဳိးအစားမ်ားကုိ ေရးဖြဲ႕ လာတဲ့ အျပင္ ျပည္သူ႔အေရးကုိ ဦးစားေပးစပ္ဆုိတဲ့ အုိင္ခ်င္းကဗ်ာမ်ား၊ သံရွည္ဆြဲ ရြတ္ဆုိရေသာ လူးတားကဗ်ာမ်ားေပၚေပါက္လာၿပီး `အဲ´သံနဲ႔ခ်ီ `အဲ´ဟူေသာအသံခ်ၿပီး အစုအေ၀းနဲ႔ ရြတ္ဆုိရတဲ့ အဲခ်င္းကဗ်ာမ်ားလည္း ထြန္းကားလာခဲ့ပါတယ္။ တ်ာခ်င္း မွာဆုိရင္ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာဟာ အထူးထင္ရွားၿပီး အုိင္ခ်င္းမွာေတာ့ အမ်ဳိးသမီး စာဆုိျဖစ္တဲ့ ေတာင္တြင္း ရွင္ၿငိမ္းမယ္ ဟာလည္း ထင္ရွားပါတယ္။ တ်ာခ်င္း ကဗ်ာကေတာ့ တ်ာသံကုိ အေျခခံေရးဖြဲ႔ရတဲ့ သီခ်င္းကဗ်ာ တစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး အေျခခံ လူတန္းစား ဆင္းရဲသား ျပည္သူ အမ်ားကုိ ကုိယ္စားျပဳေရးဖြဲ႔ပါတယ္။ အုိင္ခ်င္းကဗ်ာမွာေတာ့ အေရး အဖြဲ႕အားျဖင့္ ေလးလုံး တစ္ပုိဒ္ ရကန္သြား၊ အဲခ်င္းကဗ်ာ အသြား လုိမ်ဳိး ငါးလုံး၊ ေျခာက္လုံး၊ ခုႏွစ္လုံးတစ္ပုိဒ္ယူၿပီး ျပန္ဂဟပ္ စပ္နည္းနဲ႔ ကာရန္ ယူကာ ေရးသားရတဲ့ ကဗ်ာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ီေတြမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္` ခ်စ္တဲ့ သူငယ္ေလ၊ သူငယ္ခ်င္းေကာင္း

ေယာင္းမတုိ႔ေရ´ဆုိတဲ့ အာလုပ္ စကားကုိ အဖြင့္ ေရးသားတတ္ေပမယ့္ အာလုပ္စကား မခ်ီထားတဲ့ အုိင္ခ်င္းကဗ်ာေတြ ကုိလည္း ေညာင္ရမ္းေခတ္မွာ အမ်ားအျပား ေတြ႔ရ တယ္လုိ႔ မွတ္သားရပါတယ္။

(၁) ေဆာင္းဦးကာလ ႏွင္းက်ေသာအခါ၊ ေတာင္ပုိင္ထဲကုိ  တက္ၿမဲ ႏြားတစ္ရာ၊ ဘဲေတာင္ႏြား၀ါ ႏြားျပာ ခ်ဳိကုပ္၊ တင္းျခင္း ငယ္ ေခ်ာေျပ၊ အုံးသားေရ၊ ရစ္ေခြသာ ေနာက္ၿမီးကုပ္ကယ္ႏွင့္ေလး။

       တင္က်ည္းတုပ္ကယ္မွာ သုံးေတာင္ထြာ၊ ခေလာက္ႀကိဳးမွာ ေခြး႐ုိးေဖာင္းတန္႔ကာ၊ ျခင္းအုံးတန္ဆာ၊ အဂၤါစုံေပါင္း၊ အုိးသစ္ကယ္မာတင္ ဖ်င္နီစင္၊ ေရငင္က လေတာင္းငယ္ႏွင့္ေလး။

(ေတာင္ပုိင္တက္ဘြဲ႕ ပထမပုိဒ္(တ်ာခ်င္း) - ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ)

ခ်စ္တဲ့ သူငယ္ေလ၊ သူငယ္ခ်င္းေကာင္း ေယာင္းမတုိ႔ေရ

ငါ့ကုိလြယ္၊ အမယ္ႀကီးႏွင့္ ဘႀကီးဖ်က္လုိ႔၊ အိမ္ေလးေထာင့္မွာ၊ ဆူးေတြခ်လ်က္၊ မ်က္ႏွာငယ္မွ ေစ့စုံ၊

ေလွကားခုံမွာ၊ ဂဠဳန္ေမာင့္ေၾကာင့္ ေစာင့္ေတာ့တယ္။

ေလွကားဦးမွာ၊ ဘီလူးေမာင့္ေၾကာင့္ ေစာင့္ေတာ့တယ္။

ေလွကားေျခမွာ၊ ဆူးေလ ေမာင့္ေၾကာင့္ ႀကဲေတာ့တယ္။

အိမ္တုိင္တုိင္းမွာ၊ ႏြား႐ုိးေမာင့္ေၾကာင့္ ခ်ည္ေတာ့တယ္။

ထရံၾကားမွာ၊ ဓားသြားေမာင့္ေၾကာင့္ ထားေတာ့တယ္။

အိမ္ၾကမ္းၾကားမွာ၊ အပ္သြား ေမာင့္ေၾကာင့္ စီေတာ့တယ္။

ေမာင္လည္း ဘယ္က တက္ပါ့မယ္၊ မယ္လည္း ဘယ္က ဆင္းရမယ္။

(ႀကံဳရမယ့္ ဗ်ာပါ ပထမပုိဒ္(အုိင္ခ်င္း)- ေတာင္တြင္းရွင္ၿငိမ္းမယ္)

(စ) ကုန္းေဘာင္ေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၂ - ၁၈၈၅)

            ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ျမန္မာကဗ်ာအေနအထားကေတာ့ အေၾကာင္းအရာပုိင္းေရာ ပုံသ႑ာန္ပုိင္းပါ ကဗ်ာအမ်ဳိး အစား မ်ားစုံလင္လာတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ အင္း၀ေခတ္ဆီက ေပၚေပါက္ခဲ့တယ္လုိ႔ ယူဆရၿပီး ေတာင္ငူေခတ္မွာ အား ေကာင္းခဲ့တဲ့ အဲခ်င္း၊ ေညာင္ရမ္းေခတ္တုန္းက ေခတ္မစားခဲ့တဲ့ ပ်ဳိ႕ စတဲ့အဖြဲ႔အႏြဲ႔ေတြပါ ျပန္လည္ေရးဖြဲ႔ လာၾကၿပီး ရကန္၊ ေတးထပ္၊ သံခ်ဳိ၊ ေဘာလယ္၊ ေလးဆစ္၊ ေလးခ်ဳိး စတာေတြကုိ ကဗ်ာအဖြဲ႔အႏြဲ႔အသစ္ေတြအျဖစ္ ေရးဖြဲ႔လာၾကတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။

ကုန္းေဘာင္ ေခတ္မွာဆုိရင္ လက္၀ဲသုႏၵရ၊ တြင္းသင္းမဟာစည္သူ၊ ဒုတိယန၀ေဒး၊ လက္၀ဲေနာ္ရထာ၊ ဦးတုိး၊ ဦးေပၚဦး၊ ေရႊေတာင္နႏၵမိတ္၊ ဦးေဖ်ာ္၊ ဦးယာ၊ ဦးႀကီး၊ ဦးေဆာင္း၊ဦးၾကင္ဥ၊ လူဦးမင္း၊ ဖုိးသူေတာ္ဦးမင္း၊ မာန္လည္ ဆရာေတာ္၊ ေရႊေတာင္ နႏၵသူ၊ ေမာင္ခ်င္းျဖဴ၊ ဦးေအာင္ျဖိဳး၊ လယ္၀န္မင္းဦးစီ၊ မယ္ေခြ၊ မုံေရြးဆရာေတာ္၊ က်ည္းကန္ရွင္ႀကီး ဦးေၾကာ့၊ ဦးသာ၊ ဦးရႊန္း၊ ဦးျခဳံ၊ စိႏၱေက်ာ္သူဦးၾသ၊ ဦးပုည၊ ျမ၀တီမင္းႀကီးဦးစ၊ ကင္း၀န္မင္ႀကီး၊ ေရႊေတာင္သီဟသူ၊ ကနီစစ္ကဲမင္းထင္ရာဇာ၊ အခ်ဴပ္တန္း ဆရာေဖ၊ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္၊ ေမာင္ေဖငယ္၊ ဦးဖူးညိဳ၊ ဦးေက်ာ္လွ တို႔ဟာ ထင္ရွားတဲ့ စာဆုိေတာ္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရႊေတာင္ နႏၵသူ ေရးဖြဲ႕ခဲ့တဲ့ ေရႊေတာင္ရကန္ကေတာ့ ရကန္ထဲမွာ ပထမဆုံးေတြ႕ရွိရတဲ့ ကဗ်ာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အေၾကာင္းအရာပုိင္းအရဆုိရင္ အခ်စ္၊ အလြမ္း၊ အလွအပ၊ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႔ေတြကုိဦးစားေပး ဖြဲ႕ဆုိတဲ့ ေတးထပ္၊ ေလးခ်ဳိး၊   ေဘာလယ္မ်ား ရွိခဲ့သလုိ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ေႏွာင္းပုိင္းမွာ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ ကုိလုိနီအေရး ပုိမုိ႐ႈပ္ေထြးလာတဲ့ အတြက္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ရွင္သန္ထက္ျမတ္ေရး၊ သူ႔ကၽြန္မခံေတာ္လွန္ေရးအပုိင္းမ်ားမွာ ပုိမုိေရးဖြဲ႔ခဲ့ၾကပါတယ္။

စိမ့္ႀကီးၿမိဳင္ႀကီး ရိပ္ႀကီးေတာေတာင္၊ ေနေရာင္မခံ ပန္းပ်ံပင္ဆင့္၊ ေျမႏွင့္ရန္ဘက္၊ ခက္လက္စိမ္းျမ မုိးမခဘူး၊ ေႏြလသန္ေပါက္ ယဥ္ခ်ိန္ေရာက္ခါမွ ႏွင္းေသာက္ငယ္ရႊင္ရႊင္ ပြင့္ဖူးေတြ ဆင္ၾက။ ေရႊပင္ဆင့္ ေငြပင္ဆင့္ ပတၱျမားပင္ဆင့္ ဂမုန္းအင္ အဘက္ေဆာင္း စက္ရိပ္ခုိ ေရတြက္၍ ဆုိေတာ့မည္။ လက္တုိ တမည္ လက္တံရွည္ႏွင့္ ေနေရာင္ျခည္ လေရာင္၀ါ၊ မုိးလုံးျပာ၊ မုိးလုံးမႈိင္း၊ ပုလဲဆုိင္ ပုလဲႏွစ္ ခ်စ္စရာ့လိပ္ျပာေတာင္၊ နီလာေရာင္ ေတာင္လုံးၿမိဳင္၊ သုံးပြင့္ဆုိင္ ေလးပြင့္ဆုိင္။ ခုိင္လုံးလန္း၊ ပင္လုံးဆန္း ႏြဲ႔တုိင္းယိမ္း ညွာတံစိမ္းမ်ားကုိ ေလသိမ္းတုိင္းလွ ကိႏၷရီကသည့္ႏွယ္။ တစ္ခ်ဳိ႕က နီျပာျပာ၊ တစ္ခ်ဳိ႕က ျဖဴ၀ါ၀ါ၊ တစ္ခ်ဳိ႕မွာ ခ်ိပ္ပြင့္ တစ္ခ်ဳိ႕မွာ ပန္းရင့္လုိ ပင္ဆင့္ပန္းပ်ံ ဘြဲ႕မည္ခံျခင္းတြင္။

(သဇင္ပန္းဘြဲ႕(ရကန္)- ဦးတုိး)

ေႏြဦးငယ္မွ ရာသီ။      ။သရဖီအင္ၾကင္း၊ ပိေတာက္ကယ္သင္းပါလုိ႔၊ ေလျပင္းငယ္သုန္သုန္၊ ျမဴမႈန္ဆုိင္းလွသည္၊ မႈိင္းရီရီငယ္ႏွင့္ေလ။

နဒီငယ္မွ ျမစ္ဦး၊ လႈိင္းလိပ္ကယ္ တက္ျပန္၊ ငါးၾကင္းငယ္ဆန္သည္၊ ငါးတန္ျမဴးလုိ႔၊ ပ်ံ႕ပ်ဴးငယ္မွ သဲေသာင္၊ ကံေကာ္ေရပန္း၊ ေမွ်ာနစ္ကယ္မြန္းလုိ႔၊ တင္က်မ္းငယ္ေဆာင္သည္၊ ေတာေတာင္ေနအင္းအုိင္က၊ ျမစိုင္လုိေမာင္း။

တေပါင္းငယ္မွ ရြက္က်င္၊ တိမ္ေတာင္ျဖန္႔လႊား၊ ရပ္ရွစ္ပါးက၊ မုိးသားငယ္ဆင္သည္၊ ေခၚငင္ကာ တက္သက္လုိ႔၊ ေက်းငွက္က ႏႊဲ။

သုိ႔သည္ေကာဇာ၊ သည္အခါကုိ သမာပတ္၀င္၊ ျမတ္ခ်စ္ရွင္မ်ားေသာ္မွ၊ စံေပ်ာ္ရႊင္ပ်ံ႕ပ်ဴးလုိ႔၊ ၾကည္ႏူးေတာ္မူရ သည္၊ တိမ္ျမဴကုိ ေလႏွဴးတဲ့၊ ေႏြဦးပြဲေလ။

(ေႏြရာသီဘြဲ႕(အဲခ်င္း)- ဦးယာ)

(ဆ)မႏၱေလးေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၆-၁၉၀၀)

                        မႏၱေလးေခတ္ကုိ ျပန္ၾကည့္ရင္ေတာ့ ေရွ႕ေခတ္အဆက္ဆက္က အသုံးျပဳေရးဖြဲ႔ခဲ့တဲ့ ပ်ဳိ႕၊ ရတု၊ ရကန္၊ ေလးခ်ဳိး၊ ေဒြးခ်ဳိး စတာေတြဆက္လက္အသုံးျပဳခဲ့ေပမယ့္ ေရးဖြဲ႔မႈအမ်ားဆုံးက ေတးထပ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ မႏၱေလးေခတ္ကုိ ေတးထပ္ေခတ္လုိ႔ေတာင္ သတ္မွတ္လုိ႔ရႏုိင္ပါတယ္လုိ႔ ဆရာ ေမာင္သာႏုိ္းက ေရးသားထားပါတယ္။ မႏၱေလးေခတ္မွာ လႈိင္ထိပ္ေခါင္တင္၊ ေတာင္သမန္စား ေမာင္ေဖငယ္၊ မင္းႀကီးကေတာ္ ခင္ဆုံ၊ ဖုိးသူေတာ္ ဦးမင္း၊ မျမေလး၊ စေလဦးပုည၊ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ၊ ဦးေၾကာ့ စတဲ့ စာဆုိမ်ားေရးဖြဲ႕ခဲ့တဲ့ ေတးထပ္ေတြကုိ မ်ားစြာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

ေတးထပ္လုိ႔ အမည္တပ္ထားတဲ့အတုိင္း ေတးထပ္ဟာ တူရိယာဂီတနဲ႔ တီးမႈတ္သီဆုိလုိ႔ရတဲ့ ေတးခ်င္းဘ၀ကေန ကဗ်ာဘက္ကုိ တဆင့္ကူးလာတာျဖစ္တယ္။ ေရွးေခတ္ေတး႐ုိးႀကီးမ်ားအေပၚမွာ အကြန္႔အဆန္းတက္ကာ တစ္ဆင့္ ႏွစ္ဆင့္ ထပ္ၿပီးေရးစပ္လုိ႔ ေတးထပ္လုိ႔ ေခၚတယ္လုိ႔လည္း ဆုိၾကပါတယ္။ ေတးထပ္အမ်ားစုရဲ႕အေၾကာင္းအရာကေတာ့ မယ္ဘြဲ႕၊ ေမာင္ဘြဲ႔၊ မုိးဘြဲ႕ေတြပါပဲ။

မာလာငုံထုံရနံ႔

ကုကၤမံ ၀တ္လႊာ

ဘုံၾကငွန္႔ ထြတ္ခ်ာမွာ

တမြတ္လႊာ ညႊန္႔ဖ်ား။

ကၽြန္းကု႐ု တေဇယ်ာမွာ

ပေဒသာ နန္းပင္ျမင့္ဖြား။

ေရႊကသစ္ရိပ္ၾကာမွာ

မိတ္လ်ာေတာ္တစ္ပါး။

ဇမၺဴမွာ အတူရွားပါလိမ့္

နမူပြား ပ်က္ကြယ္။

လွမွန္ကူ တသူဘုန္း

ဇမၺဴလုံး ခုျမင္ရတယ္။

ေရႊဘုံသူ႕ကုိယ္စားလွယ္လွ်င္

လုိတမယ္ လႊာသလုိ႔

၀ါသ၀ ပါရဂူ

ေရးေတာ့ မတူ။

ကံထူးလုိ႔ ယဥ္သူကုိ

မင္မကူ ႏုိင္ဘူးဖ်ေလး။

(ေတးထပ္-စေလ ဦးပုည)

ေရႊပဒုံၾကာအခ်ပ္ကုိလ

ေလအဟုန္လာ၍ ခတ္စဥ္က

ကညာနတ္ ထြက္ခဲ့တယ္။

သေႏၶဖြားဟာမုိ႔

ေရႊသားကုိ ပန္းခ်ီျပင္၍

သည္ခင္ကုိ စုတ္တံနဲ႔ ေရးေသာ္လည္း

ေဆး ရႏုိင္ဖြယ္။

(ေလးဆစ္- အခ်ဳပ္တန္း ဆရာေဖ)

(ဇ) ကုိလုိနီေခတ္ (၁၈၈၆ - ၁၉၂၉)

                        ကုိလိုနီေခတ္ကဗ်ာအေရြ႕မွာ မန္လည္ဆရာေတာ္၊ ေမာင္းေထာင္ ဦးေက်ာ္လွ၊ လယ္တီဆရာေတာ္၊ ဦးစံခုိ၊ သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း၊ လယ္တီပ႑ိတဦးေမာင္ႀကီး၊ ဦးခ်စ္စရာ တုိ႔မွာ ထင္ရွားၿပီး အထူးသျဖင့္ ေမာင္းေထာင္ ဦးေက်ာ္လွရဲ႕ သံခ်ဳိကဗ်ာမ်ားနဲ႕ သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္းရဲ႕ ေလးခ်ဳိးႀကီးေတြဟာ အမ်ဳိးသားေရးဇာတိမာန္ကုိ ေဖာ္က်ဴးႏုိင္ၿပီး ပုိမုိထင္ရွားခဲ့တာကုိ

ေတြ႔ရပါတယ္။

သာသနာ ေျမပလႅင္ အေသေရလွေပတဲ့

ေရႊျမေတာင္ သာတဲ့တုိက္ဆီက

ေနလႏွစ္ေဆာင္ ပါေတာ္မူတဲ့ အခုိက္တြင္ျဖင့္

ကတုိ္က္က႐ုိက္အျမန္ျမင္လုိ္က္ေတာ့

မခံခ်င္ မာန္၀င္တဲ့ အစြမ္းရယ္နဲ႔

မန္းအပ်က္တြင္ျဖင့္ ၾကငွန္းမက္လုိက္ရပုံက

ပုခန္းထြက္တဲ့ၿပီး အၾကမ္းဖက္ကေရာ့မဟဲ့လုိ႔

ငမ္းငမ္းတက္သေရယုိေအာင္ နန္းဆက္အေမြကုိလည္း မွန္းမိတဲ့ျပင္

ကမၼ႒ာန္းသတိနဲ႔ မဆင္မျခင္ မျမင္ခင္မွာ

ဘေရာက္ဘရက္နဲ႔ ေနာက္ပ်က္ပ်က္အ႐ူးလုိပါ့

(သခင္ဋီကာမွ - သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း)

ေ၀းခရီးေပမယ့္

အေရးႀကီးလွ်င္ ေသြးနီးရာပါစၿမဲေပမုိ႔

ဆရာလဲကြာ ပ႒မအရင္ကနဦးဆီက

ျမန္မာ့တခြင္မွာ သမတရွင္ဘုရင္ မလူးခင္ပ

(ထ)ဆင္ထူးကုိ တျမည္ျမည္သင္ခဲ့သမုိ႔

(ထီ) မထင္ ေက်ာင္းေတာ္သားေတြရဲ႕

အမည္အစဥ္ေခါင္ေပၚဖ်ားတြင္မွ

မင္း႐ုိ႕ဆရာကုိ စာရင္းတုိ႔ကာ ထားလုိက္ၾကေပေတာ့

(၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ယူနီဗာစီတီသပိတ္၊ ေမ်ာက္ဋီကာမွ - သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း)

            ေမာင္းေထာင္ဦးေက်ာ္လွရဲ႕ သံခ်ဳိေတြဟာ ရုပ္စုံသဘင္အတြက္ ရည္ရြယ္ေရးဖြဲ႕ထားတဲ့ ကဗ်ာမ်ားျဖစ္ၿပီး ရုပ္စုံစင္ ေပၚမွ ကုိယ္တုိင္ရြတ္ဆုိေဖ်ာ္ေျဖခဲ့တဲ့ ကဗ်ာအမ်ဳိးအစားတစ္မ်ဳိးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ေလးခ်ဳိးသံခ်ဳိအမ်ဳိးအစားျဖစ္ၿပီး အခ်ဳိး ေလးခုကုိ အေျခခံထားေပမယ့္ ပါဒအေရအတြက္ ခ်ဲ႕ထြင္ၿပီး အသံကုိ ခ်ဳိေအာင္ ဖန္တီးေရးဖြဲ႕ထားတာျဖစ္ပါတယ္။

ယာျပင္မွာ ၀ါေတြႀကဲမိရင္၊ တာရဲေတြ ေဆြတ႐ုတ္တုိ႔က၊ ေငြထုတ္ကာ ကုိယ္စီငွားၾကလုိ႔၊ ပြဲစားေတြ ၀ယ္ယူလာၾကရ၊ စုလ်ားဖ်င္တဘက္ကုိမွ၊ တင္ပခြက္လုံေအာင္ မဖုံးႏုိင္ဘု၊ သက္ဆုံးတုိင္ရွည္ၾကာေနၾကရ၊ သည္၀ါေတြ တျပည္တရြာသုိ႔ုိ႔ျဖင့္ မေရာင္းၾကပါႏွင့္၊ ၄င္း၀ါအထည္ျဖစ္ေတာ့မွ၊ ခ်ည္ရွစ္ဆယ္ အစိတ္ေပးရလိမ့္၊ ပိတ္ေစ်းမွာ အလြန္တုိေသာေၾကာင့္၊ အရင္လုိ မ၀ယ္ႏုိင္၍၊ ပိတ္အက်ၤ ီ႐ႈိမစြတ္ရေပဘု၊ ကုိယ့္အ၀တ္ကုိ ႐ုိေသလုိ႔၊ မိန္းမေတြ အၿငိမ္းမေနၾကစမ္းပါႏွင့္၊ ယက္ကန္းမွာ ဗုိင္း၀ါအလုပ္ကုိျဖင့္၊ အမ်ားတကာကုိ အားမနာလုိ႔ မဟုတ္ပါဘု၊ အသြားအလာ ခါးဗလာခ်ာ မစုတ္ရေအာင္လုိ႔ကြယ္၊ အားထုတ္ဖုိ႔ေကာင္း။

(ကမာၻတြင္ ျမန္မာမ်ဳိးတုိ႔ အစခ်ီ သံခ်ဳိ- ေမာင္းေထာင္ဦးေက်ာ္လွ)

(၁)ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕(အပုိင္း - ၂)

(က) ေခတ္စမ္းစာေပ (၁၉၃၀ - ၁၉၄၅)

ကုိလုိနီေခတ္ေႏွာင္းပုိင္း ၁၉၃၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္မွာ ျမန္မာကဗ်ာဟာ ႀကီးမားတဲ့ အခ်ဳိးအေကြ႔ အေျပာင္းအလဲ တစ္ခုကုိ စတင္လုိက္ပါတယ္။ အဲဒါဟာ ေခတ္စမ္းကဗ်ာေခတ္ကုိ ထူေထာင္ခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ၁၉၂၈ မွာ မစၥတာဖာနီဗယ္ရဲ႕ ေဆာ္ၾသမႈနဲ႔   ျမန္မာျပည္ပညာျပန္႔ပြားေရးအသင္းေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဂႏၳေလာကမဂၢဇင္းကုိ စတင္တည္ေထာင္ၿပီး အသင္းရဲ႕ ဟစ္တုိင္သေဘာမ်ဳိး အသုံးျပဳခဲ့ပါတယ္။ အယ္ဒီတာက ဦးခန္႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး လူမ်ဳိးျခားစာေပမ်ားကုိ ျမန္မာ ဘာသာျပန္ဆုိၿပီး ပုံႏွိပ္ထုတ္ေ၀ရန္ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ဘာသာျပန္ျပိဳင္ပြဲေတြလည္း က်င္းပေပးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ၿပိဳင္ပြဲေတြကုိ အေၾကာင္းျပဳၿပီး ေခတ္စမ္းစာေပရဲ႕ ေရွ႕ေျပးျဖစ္လာမယ့္ ဘာသာျပန္ကဗ်ာေတြလည္း စတင္ထြန္းကား လာခဲ့ၿပီး ဂႏၳေလာက မဂၢဇင္းမွာ ေနရာေပးေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေဇာ္ဂ်ီ၊ မင္းသု၀ဏ္ အပါအ၀င္ တကၠသိုလ္မွ ပညာတတ္လူငယ္ ေတြရဲ႕ အစဥ္အလာ ကဗ်ာေတြကုိ ႐ုိးအီမႈ၊ အေနာက္တုိင္းကဗ်ာမ်ားႏွင့္ ရင္းႏွီးလာမႈ စတာေတြ အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေခတ္စမ္းကဗ်ာအျဖစ္ စမ္းသပ္ေရးဖြဲ႕ခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ပထမဆုံးေခတ္စမ္းကဗ်ာလုိ႔ အားလုံး လက္ခံယုံၾကည္ထားတဲ႔ ကဗ်ာက ဆရာေဇာ္ဂ်ီရဲ႔ ပိေတာက္ပန္းကဗ်ာ (၁၉၂၈)နဲ႔ ေၾကာင္မနက္ျပာ ကဗ်ာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကာင္မနက္ျပာကဗ်ာကုိ ဂႏၳေလာက မဂၢဇင္းမွာ ၁၉၃၁ မွာ စတင္ေဖာ္ျပခဲ႔ပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ဦး ကေနစၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ရွစ္ရာေက်ာ္ထြန္းကားခဲ႔တဲ႔ ရတု၊ ရကန္၊ အဲ၊ အန္၊ လူးတား၊ ေမာ္ကြန္း၊ ဧခ်င္း၊ အုိင္ခ်င္း၊ တ်ာခ်င္း၊ ေလးခ်ဳိး၊ ေဒြးခ်ဳိး၊ ေတးထပ္၊ ေဘာလယ္ အစရွိတဲ႔ ျမန္မာ႔ ေရွးရုိးစဥ္လာ ကဗ်ာေတြကေန စတင္ေဖာက္ထြက္ခဲ႔တဲ႔ ကဗ်ာဆုိလည္း မွားမယ္မထင္ပါဘူး။

            အဲဒီေနာက္ ၁၉၃၄  ဇူလုိင္လမွာ တကၠသုိလ္ဆရာ ဦးေဖေမာင္တင္ကေန ေခတ္စမ္းကဗ်ာမ်ား လုိ႔ ရဲရဲ၀ံ႔၀ံ႔ အမည္ေပးထားတဲ႔ စာအုပ္ ေလးတစ္အုပ္ စတင္ထြက္ရွိခဲ႔ပါတယ္။ အသစ္ကုိလုိလား ခုံမင္ေဖာက္ထြက္ခ်င္ၾကတဲ႔ လူငယ္၊ လူလတ္ပုိင္းကဗ်ာဆရာ ရွစ္ဦးရဲ႔ ကဗ်ာေပါင္း(၇၄) ပုဒ္ပါ၀င္ပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္မွာ ေမာင္ဧေမာင္ (၇)ပုဒ္၊ ေမာင္ညႊန္႔(၆)ပုဒ္၊ မခင္ေစာမူ(၆)ပုဒ္၊ ေမာင္ဘေသာင္း(၄)ပုဒ္၊ ေမာင္တုိးေအာင္ (၉)ပုဒ္နဲ႔ အဓိက ေရးသားသူ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ (၂၄) ပုဒ္နဲ႔ ဆရာ မင္းသု၀ဏ္ (၁၈) ပုဒ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းကေတာ့ အဆုိပါ ေခတ္စမ္းကဗ်ာမ်ား စာအုပ္ထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ ကဗ်ာေတြဟာ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္ မတုိင္မီကတည္းက ဂႏၳေလာကမဂၢဇင္း၊ တကၠသိုလ္ႏွစ္ပတ္လည္ မဂၢဇင္း၊ အုိးေ၀မဂၢဇင္း စတာ ေတြမွာ ေဖာ္ျပထားၿပီးတဲ့ ကဗ်ာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။     

မခူးခ်င္စမ္းပါနဲ႔

ႏွစ္ဆန္းခါေတာ္မွီမုိ႔

ဇေမၺာ္ရည္ေျပေျပလိမ္းခါပါ့

ခပ္သိမ္းနယ္စုံစုံသုိ႔

ပြင့္ငုံကုိ လင့္ကုန္ၾကေတာ့လုိ႔

ေခါင္းၾကြကာ ဆာေ၀ေ၀နဲ႔

သူလဲေလ ေလာကီသားလုိေပါ့

ၾကြားခ်င္လွေပလိမ့္မယ္

(ေဇာ္ဂ်ီ - ပိေတာက္ပန္းကဗ်ာမွ)

သူ႕ေခါင္းမွာတဲ့ သေျပညိဳ
ငါ့ေခါင္းမွာတဲ့ သေျပညိဳ
တို႕ေျပမွာ တို႔ေမကမ္းပါတဲ့၊
သေျပညိဳ ေရႊဘုိပန္းဟာက၊
လန္းလွ်က္ပါကို ။
ဘ၀မေလွ်ာ့ေလနဲ႕
လာေတာ့မကြဲ႕ ေရြပဟိုရ္
ေလခ်ဳိကအေသြး။
လင္းၾကက္အေဆာ္
ကြင္းထက္မွာ တူေပ်ာ္ေပ်ာ္ နဲ႔
စည္ေတာ္ကို ရည္ေမွ်ာ္မွန္းကာပ
ေရာင္နီမွာ ေအာင္စည္ ရႊန္းရေအာင္
သေျပညိဳ ေရႊဘိုပန္းရယ္နဲ႕
လွမ္းၾကစို႕ေလး ။

(မင္းသု၀ဏ္- သေျပညိဳကဗ်ာမွ)

၁၉၃၀ ေခတ္စမ္းကဗ်ာမ်ားနဲ႔ သိပ္မကြာပဲ ေပၚထြက္လာတဲ့ ကဗ်ာအမ်ဳိးအစား တစ္ခုကေတာ့ ကေလးကဗ်ာပဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ ကြမ္းၿခံကုန္္းအမ်ဳိးသားေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ ဆရာမင္းသု၀ဏ္က ေက်ာင္းစာ ျပ႒ာန္းခ်က္ အတြက္ လုိအပ္ရာက စတင္ေရးဖြဲ႔ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး အျခားထင္ရွားတဲ့ ကေလးကဗ်ာ ဖြဲ႔ဆုိသူေတြကေတာ့ ဆရာ တင္မုိး၊ ဆရာမ ႏုယဥ္၊ ဆရာ မင္းယုေ၀၊ ဆရာ မ်ဳိးျမင့္ေဆြတုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(ခ) စာေပသစ္ (၁၉၄၆ - ၁၉၆၇)

ေခတ္စမ္း (၁၉၃၀) ၿပီးတဲ႔ေနာက္ ၁၉၄၆ မွာ တာရာမဂၢဇင္းနဲ႔အတူ ေပၚထြက္လာခဲ႔တာကေတာ့ စာေပသစ္ပါပဲ။ ဦးေဆာင္သူေတြကေတာ႔ ဆရာဒဂုန္တာရာ၊ ဆရာမ ၾကည္ေအး၊ ေမာင္ၾကည္လင္ အစရွိသူတုိ႔ပါပဲ။ ဆရာ ဒဂုန္တာရာဟာ ေခတ္စမ္းက တီထြင္ခဲ့တဲ့ ေလးလုံးစပ္ကာရန္စနစ္ကုိပဲ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔ေအာင္ခ်ဲ႕ထြင္စပ္ဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဆရာ ဒဂုန္တာရာ ဆီကေန အဘိဓမၼာ အားေကာင္းတဲ႔ ကဗ်ာေတြ ထြက္ေပၚလာခဲ႔ၿပီး ဆရာမၾကည္ေအးထံမွ အလွဓာတ္ကဲတဲ႔၊ အဖြဲ႔အႏြဲဲ႔ အားေကာင္းေသာ ကဗ်ာေတြ မ်ားစြာထြက္ေပၚ လာခဲ႔ပါတယ္။ ဆရာဒဂုန္တာရာရဲ႕ မတ္လေတာ္လွန္ေရး၊ တဟီတီ သြားရေအာင္နဲ႔ အျခားကဗ်ာမ်ားစြာတုိ႔ဟာ လူထုၾကားထဲမွာ အဘိဓမၼာအားေကာင္းစြာနဲ႔ အခုခ်ိန္ထိ စိမ္႔၀င္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနဆဲပါပဲ။ ဆရာဒဂုန္တာရာနဲ႔အတူ စာေပသစ္ကုိ ဦးေဆာင္ခဲ႔တဲ႔ အျခားဆရာတစ္ဦးကေတာ႔ ဆရာ ေဒါင္းႏြယ္ေဆြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

မိုးကုပ္ကုပ္၀ယ္
အို-ရုတ္တရက္ ၊ မ်ဥ္းၿဖဴစက္၍
ကြဲအက္ေၾကာင္းရာ ၊ ဟ ဟ လာၿပီး
မိုးၿပာကိုၿဖတ္ ၊ပတၿမားရည္
စီးလည္အဟုန္ ၊နီ ၿမန္းကုန္သည္
အရုဏ္ေပၚစ ၀ိုးတ၀ါး ။

မႈန္မႊားမႊားလွ်င္
၀ိုး၀ါးတိတ္ဆိတ္ ၊ ၾကယ္ေရာင္ရိပ္၀ယ္
ၿမစ္ဆိပ္ႏွင့္လည္း ၊ မနီးမေ၀း
ေခ်ာင္းရိုးေဘးမွ ၊ ေၿဖးေၿဖးညင္းညင္း
ေလွတစင္းထက္ ၊ ေတာတြင္းသားပ်ိဳ
ဖ်ဥ္လက္တိုႏွင့္ ၊ ကိုယ္ကို၀ပ္၍
စိုက္စိုက္ေရွ႕သည္၊ ေၿခာက္ေသြ႕ၿမက္ထံုး
ေကာက္ရိုးဖံုးလ်က္ ၊ ကြယ္ပုန္း၀ွက္လာ
ယူကာ လက္ေထာက္ ၊ အလ်ားေမွာက္သည္
ေလွေအာက္၀မ္းမွ စက္ေသနတ္ ။

(ဒဂုုန္တာရာ - မတ္လေတာ္လွန္ေရးကဗ်ာ၊ ၁၉၄၇ မွ)

အိပ္လို႔မရ

ညၾကီးမင္းၾကီး ၊ ထျပီးထို္င္ေန

ေမြ႔ရာေတြလည္း ၊ ေၾကြမြတြန္႔လိပ္

သိပ္စိတ္ညစ္တယ္ ၊ သတိျပယ္လြင့္

ခိုတြယ္စရာ ၊ အတည္မက်။

အျပင္ဘက္မွာ

သစ္ရြက္ေတြၾကား ၊ ၾကယ္ေလးငါးပြင့္

စကားပင္အို ၊ ကန္ေရစိုစြတ္

ဟိုမွာလႈပ္လႈပ္ ၊ ငုတ္တုတ္လက္ကမ္း

စမ္းေလွ်ာက္သြားေန ၊ ျမက္ျခံဳေတြထဲ

တေစၧ ငါကိုယ္တိုင္ပါပဲ။

(ၾကည္ေအး - တေစၧ ကဗ်ာမွ)

တာရာမဂၢဇင္း၊ အတြဲ ၃၊ ၁၉၄၉

အပြင့္ကိုခူး
အဖူး ငါ့မွာ က်န္ေသးတယ္

အဖူးကို ဖ်က္
အခက္ ငါ့မွာ က်န္ေသးတယ္

အခက္ကို ခ်ိဳး
အရိုး ငါ့မွာ က်န္ေသးတယ္

အရိုးကို ႏွဳတ္
အငုတ္ ငါ့မွာ က်န္ေသးတယ္

အငုတ္ကိုပယ္ေရြ႕
မ်ိဳးေစ့ ငါ့မွာ က်န္ေသးတယ္

မနက္ၿဖန္ဆို ငါပင္ပ်ိဳသည္
ေဝစည္စိမ္းလွ်က္ သီးပြင့္ရြက္ႏွင့္
ခက္လက္ေဝဆာ ေၿမကမၻာမွာ
သာယာဝင့္လန္း ေမတၱာဖ်န္းၿပီး
ငါ့လမ္း ငါေလွ်ာက္ေနဦးမယ္။

(ေဒါင္းႏြယ္ေဆြ - မာန္ ကဗ်ာမွ)

            ၁၉၆၀ ၀န္းက်င္ကာလမ်ားကေတာ့ မႏၱေလးတကၠသိုလ္ကဗ်ာေခတ္လုိ႔ သတ္မွတ္ ရေလာက္ေအာင္ပဲ တကၠသုိလ္ ကေန ကဗ်ာ စာအုပ္ေတြ ဆက္တုိက္ ထြက္ေပၚလာခဲ႔ပါတယ္။ စိၾတကဗ်ာမ်ား (၁၉၆၀)၊ လမင္းတရာ (၁၉၆၃)၊ အနီနဲ႔ အျပာ (၁၉၆၄)နဲ႔ လမ္းသစ္ကဗ်ာမ်ား (၁၉၆၅) တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ ကဗ်ာစာဆုိမ်ားကေတာ့ တင္မုိး၊ ၾကည္ေအာင္၊ ေမာင္စြမ္းရည္၊ ဘုတလင္ခ်စ္ေလး၊ ကုိေလး(အင္း၀ဂုဏ္ရည္)၊ ေမာင္သာႏုိး(ေမာင္သိဂၤါ) စတဲ့ ကဗ်ာဆရာ မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အလကၤာသစ္၊ အက်ဥ္းႏွစ္ႏွင့္

ဘုံေခတ္ေရွ႕႐ႈ၊ ေၾကး႐ုပ္ထုလွ်င္

ျပည္သူ႔ကဗ်ာဆရာတည္း။

ျပတုိက္ေပၚမွ

ေမွ်ာ္၍ ေက်ာ္လြန္၊ ၿမိဳ႕အစြန္၀ယ္

ျမင့္ခၽြန္လြင့္ပါး၊ ေခါင္းတုိင္မ်ားလွ်င္

လုပ္သားျပည္သူ႔ စက္႐ုံတည္း။

(ၾကည္ေအာင္ - ျပတုိက္ကဗ်ာမွ)

လမ္းေဟာင္းႀကီးလွ်င္၊ တစျပင္တည့္

ေန၀င္ေနထြက္၊ နံနက္ညခင္း

လူသူကင္း၍

ငုိခ်င္းရွည္ႀကီး ဆုိေနသည္။

လမ္းသစ္ခင္းရာ၊ လူတုိင္းပါေလာ့

သူငါကုိယ္စီ၊စြမ္းအားတည္၍

ညီညာခုတ္ထစ္၊ ရွင္းလင္းပစ္လွ်င္

လမ္းသစ္ျမန္ျမန္ ၿပီးမည္တကား။

(ကုိေလး(အင္း၀ဂုဏ္ရည္)- လမ္းသစ္ ကဗ်ာမွ)

(ဂ) ေတာ္လွန္ကဗ်ာ (၁၉၆၉)

           

ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕မွာ ဘယ္လုိမွ ခ်ပ္လွပ္ထားလုိ႔မရတဲ့ ႀကီးမားတဲ့ အေရြ႕ကေတာ့ ေတာ္လွန္ကဗ်ာအေရြ႕ပဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ ေတာ္လွန္ကဗ်ာစာအုပ္မွာ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္(၁၀)ပုဒ္၊ ေမာင္စိမ္းနီ(ေကသီပန္)(၁၀)ပုဒ္၊ စုိးျမင့္သိန္း(၈)ပုဒ္၊ နီေအာင္ (၆)ပုဒ္၊ ေမာင္ျပဳျပင္(က်ဳံေပ်ာ္)(၇)ပုဒ္၊ ေရႊရ (ေတာင္ကုတ္)(၈)ပုဒ္၊ လွေဆြ(၁၁)ပုဒ္၊ ေမာင္ေသြးသစ္(၈)ပုဒ္၊ ေမာင္သင္းခုိင္ (ပ်ဥ္းမနား)(၄)ပုဒ္၊ ေအာင္ဇင္မင္း(၉)ပုဒ္တုိ႔ ပါ၀င္ေရးသားခဲ့ၾကၿပီး ဆရာ ဒဂုန္တာရာရဲ႕အမွာနဲ႔ ေတာ္လွန္ကဗ်ာ ကုိယ္စားျပဳ သူမ်ားရဲ႕အမွာ စတဲ့ အမွာစာႏွစ္ပုဒ္ကုိ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ၁၉၆၉၊ ဒီဇင္ဘာတြင္ ပုံႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့တာပါ။ စာမ်က္ႏွာ ၁၇၆ မ်က္ႏွာရွိတဲ့ ကဗ်ာဆရာ ဆယ္ဦးရဲ႕ ေတာ္လွန္ကဗ်ာစာအုပ္ေလးဟာ ျမန္မာကဗ်ာေလာကအတြက္ ေရွ႕ဆက္တုိး လွမ္း လုိက္တဲ့ ေျခတစ္လွမ္းဆုိရင္လည္း မမွားေလာက္ပါဘူး။ ေတာ္လွန္ကဗ်ာစာအုပ္မွာ ဆရာ ဒဂုန္တာရာက ဒီလုိ ေရးေပးထား ပါတယ္။

ယေန႔ကဗ်ာသည္ လူငယ္မ်ား၏ ေဖာ္ျပခ်က္ျဖစ္ေနသည္။ ေရွးက ကဗ်ာကုိ ခက္ေအာင္ ေရးရသည္။ ရြယ္ရင့္ပညာရွိမ်ားမွ နားလည္သည္။ သုိ႔မွလည္း ကဗ်ာစစ္သည္း။ ယခုအခါ လူလားေျမာက္စ စာ ေရးတတ္လာလွ်င္ ကဗ်ာစပ္ခ်င္သည္။ ဤကား ယေန႔ေခတ္ျမန္မာ့အခ်င္းအရာတရပ္ျဖစ္ေနေပၿပီ။ယေန႔လူငယ္မ်ားသည္ ဆန္းအလကၤာက်မ္းမ်ာကုိ စာေမးပြဲ ေမးခြန္းလႊာ မ်ားတြင္သာ ျမင္ဘူးၾကသည္။ အိမ္ျပန္ေရာက္ေသာအခါ အရပ္ထဲမွ ညည္းသံ၊ ျငဴသံ၊ အသံဗလံတုိ႔ ၾကားရသည္။ အရပ္ထဲမွာ႐ုန္းကန္မႈ ဘ၀တုိက္ပြဲတုိ႔ကုိ ျမင္ရသည္။ ဆုိရွယ္လစ္ေရးႏွင့္ ဆုိရွယ္လစ္ဆန္႔က်င္ေရး ပဋိပကၡကုိ ေတြ႔ေနရ သည္။ ယင္းတုိ႔သည္ သူတုိ႔၏ ဆန္း အလကၤာသစ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ လူထု၏ အသံသည္ သူတုိ႔၏ ကာရန္၊ လူထုခံစားမႈ သည္ သူတုိ႔၏ ဆန္းအလကၤာ။ေရွးက ကဗ်ာကုိ နန္းေတာ္က ပုိင္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဇာခန္းစီးက ပုိင္သည္။ ယေန႔ကဗ်ာကုိ ျပည္သူက ပုိင္လာေပၿပီ။ ေရွးက ကဗ်ာေရးရန္ ခက္သည္။ ယခု လြတ္လပ္ေပၿပီ။ ယေန႔ ဘာေတာ္လွန္ေရးလဲဟု ယေန႔ ေခတ္ေပၚကဗ်ာအား ညႊန္းရေပမည္။ ယေန႔ေခတ္လူငယ္မ်ား၏ ကဗ်ာတြင္ ယေန႔ လႈပ္ရွားေနေသာ ေခတ္႐ုပ္ပုံလႊာကုိ ေတြ႔ျမင္ေစသတည္း။

ဒဂုုန္တာရာ

၃၀၊၁၁၊၆၉

ပန္းဆုိတာ

ေၾကြဒါကုိက ပြင့္ျခင္းဘဲ။

တပြင့္ေခၽြရင္

တပြင့္ ေ၀လြင္ေနမွာဘဲ

ႏွစ္ပြင့္ေခၽြရင္

ႏွစ္ပြင့္ ေ၀လြင္ေနမွာဘဲ။

ကဲ ေခၽြစမ္းပါဦး

ေလ႐ူးေလေနာ့၊ ေသာ့ႏွင္မဆုံး

ေလသင္ဓုန္းလား၊ မုန္တုိင္းလားဘဲ

တအားတုိက္စမ္း၊ ေခၽြစမ္းပါဦး

ပန္းအဖူးေတြ၊ ေျမမွာ ေၾကြေအာင္

မြေခၽြစမ္းပါ၊ မမႈပါဘူး

ေၾကြဒါကုိက ပြင့္ျခင္းဘဲ။

ပန္းအဘိဓမၼာ

ဒါပါပဲေလ၊ ေခၽြလုိ႔ ေၾကြေၾကြ

ေၾကြလုိ႔ေနေန၊ ေၾကြဒါကုိက ပြင့္ျခင္းဘဲေဟ့။

(ေမာင္ေခ်ာႏြယ္ - ေၾကြဒါကုိက ပြင့္ျခင္းဘဲ)

(ဃ) မုိးေ၀ကဗ်ာေခတ္ (၁၉၆၈ -၁၉၈၈) 

၁၉၆၈ မွာေတာ႔ အျပင္းထန္ဆုံးေသာ ေရစီးေၾကာင္းအေျပာင္းအလတစ္ခုအျဖစ္ စုံေထာက္ မဂၢဇင္း ကေန အသြင္ ေျပာင္းလဲ ထုတ္ေ၀လာတဲ႔ မုိးေ၀မဂၢဇင္းစတင္ေပၚထြက္လာခဲ႔ပါတယ္။ ၁၉၆၈ ေဖေဖာ္၀ါရီမွာ မုိးေ၀ မဂၢဇင္းကုိ စာေပမဂၢဇင္းပုံစံနဲ႔ ေျပာင္းလဲထုတ္ေ၀ခဲ့ၿပီး အယ္ဒီတာေတြအျဖစ္ သန္းႏုိ္င္၊ ညိဳသစ္နဲ႔ သန္းအုန္းတုိ႔က(၁၉၇၆-၈၁) ခုႏွစ္မ်ားမွာ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။

မုိးေ၀ ကဗ်ာသည္ ေခတ္ၿပိဳင္လူငယ္မ်ား ေရးဖြဲ႔ေသာ ကဗ်ာျဖစ္သည္။ ေလးသုံးႏွစ္ကာရန္ဖြဲ႔ထုံး နည္းစနစ္ကုိ ေက်နပ္ေရာင့္ရဲျခင္းမရွိ။ ထုိ ေလးသုံးႏွစ္ ဖြဲ႔ထုံးမွ လမ္းခြဲထြက္သည္။ ေလးသုံးႏွစ္ စည္းကမ္းႏွင့္ မညီေသာ ကဗ်ာမ်ားကုိ ကာရန္မဲ့ကဗ်ာ၊ လြတ္လပ္ကဗ်ာ၊ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ စသျဖင့္ အမည္နာမအမ်ဳိးမ်ဳိးေခၚေ၀ၚသမုတ္ၾကသည္။ ၁၉၇၅-၈၁ ခုႏွစ္တ၀ုိက္ လြတ္လပ္ကဗ်ာမ်ား ဂယက္သည္ မဂၢဇင္းေလာက၌ အျငင္းပြားမ်ားေစခဲ့သည္။ ထုိကဗ်ာကုိ မုိးေ၀စာေပ မဂၢဇင္းတြင္ ေတြ႔ျမင္ဖတ္႐ႈလာရသည္။ ကာရန္စည္းစနစ္ေဘာင္ကုိ ခ်ဲ႕ထြင္ထုိးထြက္ေရး တစ္ခုတည္းအတြက္သာမဟုတ္၊ စကားေျပာရစ္သမ္ကုိပါ ေျပာင္းလဲသုံးစြဲရန္လည္းျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ကာရန္စည္းစနစ္ၾကပ္တည္း ေလွာင္ပိတ္မႈမ်ား ကုိ ခ်ဲ႕ထြင္လ်က္ ရစ္သမ္ကုိ အားျပဳ အဓိကထားေသာကဗ်ာပုံသ႑ာန္ကုိ ေရးဖြဲ႕လာၾကသည္။ ၁၉၇၀-၈၀ ခုႏွစ္ကာလ ၀န္းက်င္ မုိးေ၀ကဗ်ာသည္ ၁၉၆၀-၇၀  ခုႏွစ္ကာလက ေရးဖြဲ႔လာေသာ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ ကုိလုိနီစနစ္တုိက္ဖ်က္ေရး၊ က်ဴးေက်ာ္စစ္ဆန္႔က်င္ေရး၊ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး စသည့္အေၾကာင္းအရာမ်ား မွိန္ေဖ်ာ့အားနည္းလာၿပီး ပုဂၢလိက ခံစားမႈနိမိတ္ပုံမ်ဳိးစုံႏွင့္ ႐ႈပ္ေထြးသိမ္ေမြ႔ေသာ အသံစီးဆင္းမႈအားေကာင္းေသာ စကားေျပာရစ္သမ္ျဖင့္ ေရးဖြဲ႔လာၾကသည္။ ထုိလြတ္လပ္ကာရန္ႏွင့္ဖြဲ႔ေသာ ေခတ္ၿပိဳင္ခံစားမႈကဗ်ာမ်ားကုိ သေဘာမတူၾက၊ အျငင္းပြားကန္႔ကြက္ဆန္႔က်င္ၾကသည့္ ကဗ်ာေ၀ဖန္ေရးဂယက္မ်ား ထၾကြလာခဲ့သည္။ ထုိေခတ္ၿပိဳင္ခံစားမႈကုိ စကားေျပာရစ္သမ္ႏွင့္ ဖြဲ႔ႏြဲ႔ေရးသားလာေသာ ကဗ်ာမ်ားကုိ ေဖာ္ျပသည့္ မဂၢဇင္းမွာ မုိးေ၀ မဂၢဇင္းျဖစ္သည္။

(ညိဳသစ္ - မုိးေ၀ ကဗ်ာ အမွာမွ)

 မုိးေ၀နဲ႔ မေရွးမေႏွာင္းမွာပဲ ဆရာေမာင္သာႏုိးရဲ႔ ထင္းရႈးပင္ရိပ္လုိ႔ အမည္ေပးထားတဲ႔ ေခတ္ေပၚဘာသာျပန္ ကဗ်ာစာအုပ္လည္း ထြက္ရွိလာခဲ႔ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္ စာမ်က္ႏွာ ေတြေပၚမွာ တစ္ေၾကာင္းေရးလည္း ကဗ်ာႏွစ္ေၾကာင္း ေရးလည္း ကဗ်ာဆရာျဖစ္ေနတဲ႔ ဆရာႀကီးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အဲဒီတုန္းက ထင္းရႈးပင္ရိပ္ေအာက္မွာ နားခုိ အိပ္မက္ မက္လာခဲ႔ၾကသူေတြပါပဲ။ မုိးေ၀မဂၢဇင္းနဲ႔အတူ  ေခတ္ေပၚကဗ်ာေတြ အားေကာင္းခဲ႔သလုိ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ဆရာ ေတြလဲ အၿပိဳင္းအရုိင္း ဖူးပြင့္လာခဲ႔ၾကပါတယ္။ (ဆရာ) ေမာင္ေလးေအာင္၊ ေမာင္သင္းခုိင္၊ ေမာင္စိမ္းနီ၊ ေမာင္ေသြးသစ္၊ ေမာင္ေအာင္ပြင့္၊ ေမာင္လူမွိန္၊ ေအာင္ခ်ိမ္႔၊ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္၊ နီေမာင္၊ ေဖာ္ေ၀း၊ ေျမခ်စ္သူ၊ ေမာင္ျပည္႔မင္း၊ သုခမိန္လဳွိင္ စသည္ျဖင့္ အျခားကဗ်ာဆရာမ်ားအပါအ၀င္ အမ်ားႀကီးေပၚထြက္လာခဲ႔ပါတယ္။ ဒီအထဲက တစ္ခ်ဳိ႕ဆရာမ်ားဆုိလွ်င္ ကြယ္လြန္သြားၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

            ၁၉၆၈ မွာပဲ ေခတ္ေပၚကဗ်ာကုိ စူးစမ္းရွာေဖြအားထုတ္ေရးဖြဲ႔ခ်င္တဲ႔ လူငယ္ေတြစုၿပီး ဆရာမင္းသု၀ဏ္ရဲ႔ ေနအိမ္မွာ သေျပညဳိ ၀ပ္ေရွာ႔ဆုိၿပီး ကဗ်ာစာေပ၀ုိင္းေလး တစ္ခုျဖစ္တည္ခဲ႔ပါတယ္။ အဲဒီသေျပညဳိ၀ပ္ေရွာ႔မွာ အဓိက ေဆြးေႏြးသူ ကေတာ႔ ဆရာျမဇင္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၉ မွာေတာ႔ ဆရာျမဇင္က ေခတ္ေပၚကဗ်ာေၾကညာ စာတမ္းဆုိၿပီး ေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႔ ေယဘုယ် အခ်က္အလက္ေတြပါ၀င္တဲ႔ စာတမ္း တစ္ေစာင္ကုိ ေငြတာရီမဂၢဇင္း ကေန ေရးသားခဲ႔ပါတယ္။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ေလာကအတြင္းမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးလႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ျဖစ္သြားခဲ႔တဲ႔ စာတမ္းပါပဲ။ ဒါေပမဲ႔ အထက္ပါအယူအဆေတြကို လူအမ်ားစုက လက္ခံၿပီး လူနည္းစုေလာက္ကပဲ ျငင္းပယ္ခဲ႔ၾကပါတယ္။

(င) ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ( ၁၉၇၀ -         )

(ဒီေနရာမွာ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ/ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာအျပင္ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ကဗ်ာအေၾကာင္းကုိပါ ဆက္စပ္လုိ႔ တပါတည္း ထည့္သြင္းေျပာၾကားသြားပါမယ္)

           ေခတ္ေပၚကဗ်ာဟာ

           ၁။ ေထြျပားတယ္။ ရုိးရုိးစင္းစင္းမဟုတ္။

           ၂။ သိပ္သည္းတယ္။ က်ဲတဲတဲမဟုတ္။

           ၃။ က်ယ္က်ယ္၀န္း၀န္းလႊမ္းၿခံဳတယ္။ မက်ဥ္းေျမာင္း။

           ၄။ ရိပ္ကာ၀ဲကာေျပာတယ္။ တုိက္ရုိက္မေျပာ။

           ၅။ ဧကန္သေဘာတရားေဆာင္တယ္။ ျပဳအပ္တဲ႔ တရားမေဆာင္။

           ၆။ အကြက္သေဘာေဆာင္တယ္။ မ်ဥ္းသေဘာကို မေဆာင္။

           ေနာက္ထပ္ေျပာတာက ေခတ္ေပၚကဗ်ာဟာ ေန႔စဥ္အရပ္သုံးစကားကုိ စကားေျပာရစ္သမ္နဲ႔ ေရးတယ္။ ကဗ်ာ ေျမာက္တဲ႔ အေရးအဖြဲ႔နဲ႔ ေခတ္ေပၚအာရုံခံစားမႈကုိ ဗဟုိျပဳရမယ္ဆုိတာပါပဲ။ ကြ်န္ေတာ္ နားလည္သလုိ အၾကမ္း အားျဖင့္ ထပ္ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ တည္႔(ဒဲ႕)မေျပာဘူး။ အႏွစ္ခ်ဳပ္ သေဘာေျပာတယ္။ နိမိတ္ပုံ သေကၤတသုံးတယ္။ စကားေျပာရစ္သမ္နဲ႔ အရပ္သုံး စကားသုံးစဲြတယ။္ ကာရန္ထက္ ရစ္သမ္ကုိ အားျပဳေရးတယ္။ ကာရန္ပါခ်င္ပါ မပါခ်င္ေန ထည္႔မတြက္ဘူး။ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္လုံးက စုစည္းထားသလုိ ျဖစ္ေနတယ္။ ေျပာရရင္ လုံးဝန္းေသာ ပုံသ႑ာန္ျဖစ္တယ္။ ကဗ်ာဖတ္သူဟာ ကဗ်ာရဲ႕အတြင္းသားထဲမွာပဲ သိမႈကုိ ရွာႏုိင္တယ္။ အေနာက္ႏုိင္ငံတစ္ခ်ဳိ႕ရဲ႕ ေမာ္ဒန္၀ါဒေအာက္က သီးျခားအႏုပညာအစ္ဇင္ေတြကုိ ေလ႔လာၾကည္႔ရင္ Symbolism, Expressionism, Futurism, Surrealism, Dadaism, Cubism, Imagism, စသည္ျဖင့္ ဆင္႔ကဲျဖစ္ထြန္းခဲ႔တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေလ႔လာထားတဲ႔အထဲက ထည္႔ေျပာရရင္ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေရာဘတ္လုိ၀ဲနဲ႔ ဂြ်န္ဘယ္ရီမန္းစတဲ႔ လူငယ္ေတြဟာ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာ ေတြရဲ႕ လက္၀ါးႀကီးအုပ္မႈေအာက္ကေန ရုန္းထြက္ဖုိ႔ လမ္းစေတြ ရွာလာၾကတယ္။ သူတုိ႔ကုိ အိလိေယာ႔၊ အက္ဇရာေပါင္းတုိ႔ရဲ႕ ခ်ဳိးက်ဴးခံရမႈေတြနဲ႔အတူ တတိယ မ်ဳိးဆက္လုိ႔ အသိအမွတ္ျပဳခဲ႔ၾကတယ္။ အဲဒီ တတိယ မ်ဳိးဆက္အားလုံးလုိလုိဟာ ေအာလ္ဆမ္ရဲ႕ Projective Verse ေၾကညာစာတမ္းရဲ႕ လႊမ္းမုိးမႈကို ခံခဲ႔ရတယ္။ ၁၉၆၀ နဲ႔ ၁၉၇၀ ၾကားကာလ ေတြမွာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္၀ါဒဟာ တည္ေဆာက္ဆဲ အေနအထားပဲ ရွိေနတယ္။ Beat, Black Mountain, Confessional, Lyric, Deep Image စတဲ႔ ကဗ်ာ၀ါဒသစ္ေတြကုိ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္လုိလုိ ေမာ္ဒန္ေႏွာင္းပုိင္းလုိလုိနဲ႔ ေ၀ေ၀၀ါး၀ါးျဖစ္ခဲ႔ရတဲ႔အထိ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ရဲ႕အစဟာ အခက္အခဲေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ ခဲ႔ရတယ္။ ၁၉၇၀ နဲ႔ ၁၉၈၀ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ႔ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္လုိ႔ တိတိက်က်ေျပာလုိ႔ရတဲ႔ ကဗ်ာ၀ါဒေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။ အထင္ရွားဆုံးနဲ႔ အလႈပ္ခတ္ဆုံးကေတာ႔ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္မွာ ေပၚေပါက္ခဲ႔တဲ႔ စိတ္ကူးညဏ္အဓိက၀ါဒ Conceptual နဲ႔ ၁၉၇၈ မွာ L=A=N= G=U=A=G=E မဂၢဇင္းကေန ေပၚထြက္လာတဲ႔ Language Poetry ပါပဲ။ အဲဒီ LP ကဗ်ာရဲ႕ အဓိက အလုပ္ လုပ္ျခင္းကေတာ႔ ဘာသာစကားအေပၚမွာ ဗဟုိျပဳ တည္ေဆာက္ ေရးဖြဲ႔ျခင္းပါပဲ။

           ေမာ္ဒန္ေနာက္ပုိင္း ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ေခတ္ဦးလည္းေရာက္ေရာ ေမာ္ဒန္တုန္းက ကြ်န္ေတာ္တုိ႕ သိထားတာေတြ အားလုံး ဟာ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္သြားတယ္။ ကဗ်ာပုံသ႑ာန္က ဂငယ္ပုံျဖစ္သြားတယ္။ ကဗ်ာထဲ ထည္႔ထားတဲ႔ စကားလုံးေတြ ဝါက် ေတြကုိ အဲဒီ အေပါက္ႀကီးထဲကေန ကဗ်ာဖတ္သူက ျပန္လုိက္ေကာက္ၿပီး သိမႈကုိ တည္ေဆာက္ယူရတယ္။ ကဗ်ာဖတ္သူရဲ႕ အလုပ္ပုိမ်ား လာတယ္။ ခက္လာတယ္။ ကဗ်ာဖတ္သူကုိယ္တုိင္ ဘာေတြသိထားလဲဆုိတာကုိပါ ကဗ်ာဆရာက ျပန္ေမးခြန္း ထုတ္လာတယ္။ ဒီဘက္ပုိင္း Contemporary ေတြက်ေတာ့ ေမာ္ဒန္ေရာ ပုိ႔ေမာ္ဒန္ကုိပါ ဆန္႔က်င္တယ္။ စကားလုံး သုံးစဲြမႈရုိးရွင္းေအာင္ အားထုတ္လာတယ။္ တစ္ခ်ဳိ႕ Hybrid ေတြမွာကေတာ့ အားလုံးယူ သုံးတယ္။ ေရာေရးတာ ရွိတယ္။ ကြ်န္ေတာ္အဓိကေျပာခ်င္တာက  ေမာ္ဒန္ကုိနားလည္မွ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ ကုိ နားလည္မယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ႔  ေမာ္ဒန္ရဲ႕ ေယဘုယ်လကၡဏာ ေတြကုိသိမွ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္က ေမာ္ဒန္ကုိ ဘယ္လုိဆန္႔က်င္တာ သိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိပဲ ေမာ္ဒန္၊ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ကုိ သိမွ Contemporary ကုိ ပုိနားလည္မွာျဖစ္တယ္။  ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြက ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ေတြကုိ တန္ဖုိး ထားတယ္။ ဥပမာ တစ္ ဂဏန္း(၁)ကုိ သုံးမယ္ဆုိရင္ ေမာ္ဒန္က အဲဒီတစ္ဂဏန္းရဲ႕ တစ္သီး ပုဂၢလဂုဏ္ရည္ကုိ ရည္ညႊန္းၿပီး သုံးလုိက္တယ္။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားကေတာ့ အဲဒီတစ္ဟာ သုညကေန တုိးတက္တာလား။ ႏွစ္ကေန ေလ်ာ့သြားတာလား။ အဲဒီလုိ စဥ္းစားတယ္။ Hybrid တုိ႔ Experimental တုိ႔ကေတာ့ ပုိ႕စ္ေမာ္ဒန္ ေႏွာင္းပုိင္း ကာလာေတြေပါ့။ အၾကမ္းအားျဖင့္ စမ္းသပ္ကဗ်ာေတြပါပဲ။

           အလြယ္ကူဆုံးနဲ႔ အရွင္းဆုံး ထပ္ေျပာရရင္ ေခတ္ေပၚကဗ်ာက အတြင္းကေန အျပင္ကုိ ထြက္တယ္။ ေခတ္ေပၚ ေနာက္ပုိင္း ကဗ်ာအမ်ဳိးအစား ေတြကေတာ႔ အျပင္ကေန အတြင္းကုိ သြားတယ္။ တစ္ခ်ဳိ႕ ဟာေတြက စာသိထက္ သညာ သိက ပုိေကာင္းတယ္။ အခုကြ်န္ေတာ္ေျပာေနတာေတြကုိက ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ အယူအဆအရ စာသားေတြ စကားလုံး ေတြပဲ။ သိမႈမဟုတ္ေသးဘူး။ တကယ္႔သိမႈက ကုိယ္တုိင္ကုိ တည္ေဆာက္ ယူရတာ။ အခုဖတ္လုိက္လုိ႔ သိလုိက္တာကုိ သိမႈလုိ႔ မေခၚေသးဘူး။ ကုိယ္တုိင္တည္ေဆာက္ၿပီးက ဒါက ဘာလုိ၊ ဒါက ဘယ္လုိ စသျဖင့္ လုပ္ယူရတာ။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္က ခံစားမႈ ထက္ တည္ေဆာက္မႈကုိ ဦးစားေပးတယ။္ ေမာ္ဒန္မွာ အမ်ားအားျဖင့္ ပုဂၢိဳလ္ေရး နာက်င္မႈ၊ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေမတၱာဘြဲ႔ စသျဖင့္ တစ္စုံတရာကို ဦးတည္မႈရွိတယ္။ တနည္း ေျပာရရင္ ပန္းတုိင္ရွိတဲ႔ ကဗ်ာေတြမ်ားခဲ႔တယ္။ ေမာ္ဒန္ ေနာက္ပုိင္း ကဗ်ာေတြကေတာ႔ ပန္းတုိ္င္ကုိ စုိက္ယူရတယ္။ အဲဒီေတာ႔ ကဗ်ာ ဖတ္သူကိုယ္ခံအား ဘယ္ေလာက္ရွိလဲ ဆုိတဲ႔ ေမးခြန္းေတြ ခဏခဏ ျပန္ေမးခံရတယ္။ ကဗ်ာဖတ္သူဟာ ကဗ်ာဆရာ နီးပါးေလာက္မွ မခံစားႏုိင္ရင္ ကဗ်ာကုိ နားလည္ဖုိ႔ မလြယ္ဘူး။ ကဗ်ာစာေၾကာင္းေလးႏွစ္ေၾကာင္းေလာက္နဲ႔ စာလုံးေရအနည္းဆုံးသုံးထားတဲ့ Couplet Poem လုိ ကဗ်ာေတြကုိေတာင္ ခ်က္ခ်င္းခ်ဥ္းကပ္နားလည္ဖုိ႔ မလြယ္ကူတတ္ပါဘူး။ တကယ္တမ္း က်ေတာ႔ Couplet Poem ေတြဟာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ ေခတ္ဦးတုန္းက ထြန္းကားခဲ႔တဲ႔ Minimalism အမ်ဳိးအစားကဗ်ာေတြပါပဲ။ စကားလုံး အနည္းဆုံးနဲ႔ သိမႈကုိေပးတယ္။ အပုိလုိ႔ ထင္ရတဲ႔ စကားလုံးေတြ၊ သြယ္၀ုိက္ ေနတဲ႔ အေရးအသား ေတြ ကို ဖဲ႔ထုတ္ပစ္တယ္။ ေမာ္ဒန္ရဲ႕ တည္ေဆာက္ပုံကုိ ဆန္႔က်င္ တယ္။ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာရဲ႕ နမိတ္ပုံ အားကုိးမႈကုိ ဖ်က္ပစ္တယ္။ ေျပာရရင္ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြအႀကိဳက္ဆုံးက ဖရုိဖရဲ ျဖစ္မႈေတြပဲ။ ေမာ္ဒန္ရဲ႕ Form ပုံစံနဲ႔ Content အေၾကာင္း အရာပုိင္း အားကုိးမႈကုိ ဆန္႔က်င္တယ္။

           ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ရဲ႕ အဓိကလကၡဏာေတြဆုိရင္ အၾကမ္းအားျဖင့္

၁။ ျဖစ္ဆဲ တည္ဆဲ ေရာက္ဆဲ ခဏတာအခ်ိန္ေလးကုိ ဂရုစိုက္တယ္

၂။ စာသားေျပျပစ္စီးဆင္းမႈကုိ ဆန္႔က်င္ၿပီး ပုိင္းစစိတ္မႊာျဖတ္ေတာက္ပစ္ရတာကုိ သေဘာက်တယ္။

၃။ အေျဖာင္႔သေဘာအဓိပၸာယ္ေတြကို အခ်ဳိးဖ်က္တယ္။

၄။စာသားစကားလုံးေတြကုိအထပ္ထပ္ဆင္ျခင္တယ္။

(ဥပမာ-ေရွ႕ကစကားလုံးကုိ ေနာက္စကားလုံးက ျပန္ၿပီး ေမးခြန္းထုတ္တာမ်ဳိး)

၄။ ေမာ္ဒန္ဟာ သိမႈေဗဒကုိ အေျခခံတယ္ဆုိရင္ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ဟာ အဲဒီသိမႈကေနရလာတဲ႔ အရွိတရား Reality ကုိ အေျခခံတယ္။

           သရုပ္မွန္ဝါဒီ (Realism) ေရးသားသူေတြဟာ လက္ေတြ႔အရွိတရားဆီ ေရာက္ေအာင္ သူတုိ႔ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အထိ အေတြ႔ ရုိက္ခတ္မႈ ျမင္သိမႈေတြကတဆင့္ စာေပအႏုပညာတစ္ရပ္အျဖစ္ စာ/ ကဗ်ာဖတ္သူဆီကုိ တုိက္ရုိက္ေပးပုိ႔တယ္။ အရာဝတၳဳတစ္ခုကုိ ဓါတ္ပုံရုိက္သလုိ ဖန္တီးဖဲြ႔ႏဲြ႔ တည္ေဆာက္တယ္။ ဦးတည္ခ်က္ ရည္ရြယ္ခ်က္ တစ္ခုခုနဲ႔ ပန္းတုိင္ တည္ေဆာက္ၿပီး အဲဒီပန္းတုိင္ကုိ ေရာက္ေအာင္ သြားေလ့ ရွိတယ္။ ဇာတ္ေပါင္းရင္ ဘယ္သူဘုရားေလာင္းလဲ ဆုိတဲ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ သင္ခန္းစာေတြ အဘိဓမၼာေတြကုိ သဘာဝက်က်ထည္႔ေပးတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အဲဒီ အရာ ေတြ အားလုံးဟာ ရွိၿပီး ျဖစ္ၿပီးသားေတြပဲ။ တနည္း ေျပာရရင္ ဖတ္သူကုိ အရွိတရားဆီ ေရာက္ေအာင္ သတိေပး တာပါပဲ။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ ဒါမ်ဳိးေတြ ရွိေနတယ္လုိ႔ လက္တုိ႔လုိက္တာပါပဲ။

           ေမာ္ဒန္ (Modern)သမားေတြ က်ေတာ့ သိမႈကုိ အေျခခံတယ္။ သူတုိ႔ဟာ သူတုိ႔သိထားသမွ်ေတြကုိ ဘယ္ေတာ့မွ တုိက္ရုိက္ မေျပာဘူး။ သူတုိ႔ဟာ အရွိတရားက သက္သက္၊ သိမႈက သက္သက္လုိ႔ အၿမဲေတြးတယ္။ တကယ္လည္း ဟုတ္ေနတာပါပဲ။ သိမႈတုိင္းဟာ အရွိတရားမျဖစ္ႏုိင္သလုိ တကယ့္အရွိတရားတုိင္းကုိလည္း ျမတ္ဗုဒၶကလဲြလုိ႔ အလုံးစုံ သိႏုိင္တဲ႔ သူ မရွိေသးဘူး။ ဒီေတာ့ ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ သိမႈကုိ ခ်ဲ႕ထြြင္ၿပီး လမ္းေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဴိးနဲ႔ အရွိတရားကုိ ခ်ဥ္းကပ္တယ္။ ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ အရာရာကုိ သံသယအျမင္နဲ႔ ေမးခြန္းထုတ္တယ္။ ဒီတစ္ခုဟာ ဒါအျပင္ ေနာက္ထပ္ တစ္ခုမျဖစ္ႏုိင္ဘူးလား ဆုိတာမ်ဳိးလည္း စဥ္းစားတယ္။ ေမာ္ဒန္သမားေတြရဲ႕ ေဝဝါးေထြျပားမႈနဲ႔ မသိစိတ္က ထြက္က်လာ တတ္တဲ႔ စကားလုံးေတြဟာ အရွိတရားဆီကုိပဲ ဦးတည္သြားတာေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ စနစ္တက် ေသခ်ာမႈကုိ သေဘာမတူဘူး။ အရာအားလုံးဟာ ဖရုိဖရဲျဖစ္ေနတယ္။ ဥာဏ္ပညာရင့္သန္လာတာနဲ႔အမွ် ေနာက္ထပ္ ကမာၻတစ္ခုကုိ ရွာေဖြေနသလုိမ်ဳိး ေနာက္ထပ္တုိးဝင္လာမယ့္ သိမႈတစ္ခုခုကုိ ေမွ်ာ္လင့္ေနတယ္။ ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ ဒါေတြကုိ စာ/ ကဗ်ာ/ အျခားအႏုပညာတစ္ရပ္ရပ္နဲ႔ Art Work တစ္ခုခုဖန္တီးတဲ႔ အခါမွာလည္း ဘယ္ေတာ့မွ ပန္းတုိင္ကုိ မေဖာ္ျပဘူး။ ခံစားခ်င္သူက ကုိယ့္ဘာသာတည္ေဆာက္ယူရတယ္။ ခံစားသူရဲ႕ သိမႈရွိသေလာက္ပဲ ေမာ္ဒန္လက္ရာ ေတြဟာ ပန္းတုိင္အျဖစ္သတ္မွတ္လုိ႔ ရတယ္ ဆုိရမလုိပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ေမာ္ဒန္လက္ရာ ေတြဟာ ခံစားသူသိမႈ နည္းပါးရင္ နည္းပါးသေလာက္ နားလည္ဖုိ႔ ခက္ခဲေလ့ရွိေနတာကုိလည္း ေတြ႔ရတယ္။ ဘယ္လုိပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေမာ္ဒန္သမားေတြရဲ႕ ေနာက္ဆုံးဆႏၵကလည္း အရွိတရားဆီကုိပါပဲ။

           ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္( Post Modern) သမားေတြကေရာ ဘယ္လုိလဲ ဘယ္ထိသြားမွာလဲလုိ႔ ေတြးမိတဲ႔အခါ သူတို႔ ေမွ်ာ္လင့္ တာကလည္း အရွိတရားပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔လုိခ်င္တဲ႔ အရွိတရားက တစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ေမာ္ဒန္ဝါဒရဲ႕ သိမႈဆိုင္ရာ တည္ေဆာက္ခ်ဲ႕ထြင္မႈကုိ ျငင္းဆန္တယ္။ သိမႈဆုိင္ရာတည္ေဆာက္မႈ အေဆာက္အဦအျပင္ဘက္က လက္ရွိကမာၻကုိ လုိခ်င္တယ္။ ဥပမာ- လူတစ္ေယာက္ ရပ္ေနတယ္။ ဒါ တကယ္မဟုတ္ဘူး။ ယာယီရပ္ေနတာပဲ ျဖစ္တယ္။ စားပဲြေပၚမွာ ဖန္ခြက္တစ္လုံး ရွိေနတယ္။ အစစ္အမွန္ မဟုတ္ဘူး။ စားပဲြေရာ ဖန္ခြက္ေရာ ယာယီပဲ။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ သူတုိ႔လက္ရာေတြကုိ ဗဟုိခ်က္မဲ႕ေစတယ္။ သိမႈကုိ အတြင္းက်က် တည္ေဆာက္ၿပီး ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္လက္ရာေတြကုိ ျပဳလုပ္ တယ္။ တကယ္ရွိေနတဲ႔ အရာေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က အရွိတရားကုိ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ပုိ႕စ္ေမာ္ဒန္ လက္ရာ ေတြဟာ သိမႈကုိ လက္လြတ္စပယ္ ဘယ္ေတာ့မွ မဖန္တီးဘူး။ စနစ္တက်အတည္ျပဳထားတဲ႔ သိမႈေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ တယ္။ မသိစိတ္ဆုိတာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြမွာ မရွိဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက ေမးခြန္းေတြ။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြဟာ အေျဖမရွိတဲ႔ ေမးခြန္းေတြ လက္ရွိအေျဖနဲ႔ မလုံေလာက္ေတာ့တဲ႔ ေမးခြန္းေတြကုိ ႏွစ္သက္တယ္။ အရွိတရားရဲ႕ ေနာက္ကြယ္ မွာ ဘာရွိသလဲဆုိတာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္သမားေတြ အသိခ်င္ဆုံးေမးခြန္းပဲ။ ေသခ်ာတာ တစ္ခုကေတာ့ အရွိတရားေနာက္မွာ ရွိေနတာ မရွိျခင္းပဲ။ နတၳိပဲ။ ဗုဒၶဘုရား ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ႔တဲ႔ မၿမဲျခင္းဆုိတာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ သမားေတြ ရွာေနတဲ႔ ျပႆနာပဲ။ အားလုံးဟာ ယာယီပဲ ။ အရာအားလုံးဟာ မၿမဲျခင္းပဲ။

           ထူးထူးျခားျခားေျပာရရင္ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ဟာ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေတြနဲ႔ အရမ္း နီးစပ္တယ္။ ဥပါဒ၊္ ဌီ၊ ဘင္ သေဘာ။ ျဖစ္ပ်က္သေဘာ။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္၀ါဒရဲ႕ ေနာက္ထပ္ အႀကီးမားဆုံ ပန္းတုိင္ဟာ မတည္ၿမဲျခင္းပဲ။ အနိစၥပဲ။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ရဲ႕ အကုိင္းအခက္ေတြအျဖစ္ ဆင့္ကဲတုိးတက္မႈ (Evolution) ေခၚမလား။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ေနာက္ပုိင္း Contemporary ကဗ်ာအမ်ဳိးအစား ေတြ ကေတာ႔ ေမာ္ဒန္ေရာ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ ကုိေရာ ဆန္႔က်င္တယ္။ Hybrid, Experimental တုိ႔ကေတာ႔ စမ္းသပ္ကဗ်ာ ပါပဲ။ သူတုိ႔ကေတာ႔ ေမာ္ဒန္နည္းနာေတြေရာ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ နည္းနာေတြေရာ ေရာေႏွာ သုံးျပဳ ၾကတယ္။ ထပ္ေျပာရရင္ ေမာ္ဒန္ကုိသိမွ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ကုိ သိမယ္။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ကုိ နားလည္မွ ကြန္တမ္ပယ္ရီကုိ ပုိ နားလည္ မယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္တည္ေဆာက္မႈမွာ ကဗ်ာဟာ စကားလုံးအျဖစ္ကေန ေက်ာ္သြားလုိ႔မရတဲ႔အတြက္ ေခတ္ အဆက္ ဆက္ သီအုိရီေတြဟာလည္း တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုခ်ိတ္ဆက္/ ဆန္႔က်င္ရင္း အျခားနည္းနာသီအုိရီတစ္ခုအျဖစ္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ထပ္မံ ေတြ႔ရွိေနဦးမွာပဲ။ ေနာက္ဆုံးအဆုံးသတ္ေျပာရရင္ ေမာ္ဒန္ ကဗ်ာဟာ အတြင္းကေန အျပင္ကုိသြားတယ္ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ဟာ အျပင္ကေန အတြင္းကုိ ျပန္၀င္ လာတယ္။ ထပ္ေျပာရရင္ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္ရဲ႕ အပုိင္းပုိင္း အစစျပတ္ေတာက္ေနတဲ႔ စာသား အစုအေ၀းႀကီးတစ္ခုလုံးက လူလုပ္ေလာကႀကီးရဲ႕ ဖရုိဖရဲျဖစ္မႈ၊ မတည္ၿမဲမႈနဲ႔ အရွိတရား အစစ္အမွန္ဆီကုိပဲ ျပန္ေရာက္ တယ္။ အဲဒါကုိ အျပင္က အတြင္းကုိပဲ ျပန္၀င္လာတယ္လုိ႔ ေျပာခ်င္တယ္။ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာကေတာ႔ က်စ္လစ္ေျပျပစ္တဲ႔ နမိတ္ပုံ၊ သေကၤတ၊ ရစ္သမ္ အနိမ္႔အျမင့္ စတာေတြနဲ႔ ကဗ်ာဖတ္သူကုိ ျဖန္႔က်က္ေတြးေစတယ္။ ကဗ်ာထဲက နာက်င္မႈ၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ စတာေတြကို ကဗ်ာဖတ္သူကုိ ကူးစက္ျပန္႔ပြားေစတယ္။ တစ္စုံတစ္ရာကို သတိရေစတယ္ေပါ႔။ အၾကမ္းအားျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္ နားလည္ထားသေလာက္ ျပန္ၿပီး Sharing လုပ္တဲ႔ သေဘာပါ။ အခ်က္အလက္နဲ႔ အေတြး အေခၚပုိင္းမ်ားမွာ လည္း အျငင္းပြားစရာ ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ကုိယ္တုိင္ေလ႔လာတာၿပီး သိမႈတည္ေဆာက္တာ အေကာင္းဆုံးပါပဲ။ အဲဒါကလည္း ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ရ႕ဲ သေဘာ တရားတစ္ခုပဲ မဟုတ္ဘူးလား။ ကြ်န္ေတာ္ အခုေရးလုိက္တာ ဖတ္လုိက္တာက စကားလုံးေတြပါပဲ။ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္လည္း မဟုတ္ဘူး။ ဘာမွ မဟုတ္ဘူး။ ျမန္မာအကၡရာနဲ႔ ေရးလုိက္တဲ႔ ျမန္မာစကားလုံး၊ စာလုံးေတြပါပဲ။ အဲဒါကုို ခင္ဗ်ားတုိ႔က ဖတ္ၿပီး၊ နားေထာင္ၿပီး နားလည္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားၾကည္႔မွာပဲ။ နားလည္လာတဲ႔အခါ ကုိယ္ပုိင္ သိမႈတည္ေဆာက္ မိမွာပဲ။ ကုိယ္ပုိင္သိမႈကေန ျပန္ထြက္လာတဲ႔ အရာဟာ အရွိတရားပါပဲ။

၃။ ကဗ်ာအေရြ႕နဲ႔ မဟာၿငီးေငြ႔မႈ

            ၁၉၇၀ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ႔ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ(၀ါ) ေမာ္ဒန္ကဗ်ာေတြဟာ ကဗ်ာေရစီးေၾကာင္း ထဲမွာ အရွိန္အဟုန္ အားေကာင္းစြာနဲ႔ ျပင္းထန္ေပါက္ကြဲ စီးဆင္းလာၾကပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ၁၉၉၀ ေနာက္ပုိင္းမွာ (ဆရာ) ခင္ေအာင္ေအး၊ မင္းထက္ေမာင္၊ ေမာင္သိန္းေဇာ္၊ ေနမ်ဳိး၊ ေဇယ်ာလင္း၊ စုိင္း၀င္းျမင့္၊ မုိးေ၀း၊ စံညိမ္းဦး၊ ခင္ေဇာ္ျမင့္၊ အစရွိတဲ႔ အျခား မေရတြက္ႏုိင္တဲ႔ ကဗ်ာဆရာတုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာေတြဟာ လွဳိင္းထစီးဆင္းေနတဲ႔ အသံေတြနဲ႔ သေကၤတ၊ နမိတ္ပုံ အားေကာင္းစြာ စာမ်က္ႏွာေပါင္းမ်ားစြာတုိ႔မွာ ေရးဖြဲ႔ထင္ရွားလာခဲ႔ၾကပါတယ္။ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြလည္း ထုတ္လာခဲ႔ၾကပါတယ္။ သူတို႔ ေရးဖြဲ႔တဲ႔ ကဗ်ာေတြအေပၚမွာ ေဘးကေန အစဥ္တစုိက္ ေ၀ဖန္ ေထာက္ရႈ ေရးသား ပံ႔ပုိးေပးေနတဲ႔ ဆရာေတြ ကေတာ႔ (ဆရာ) ေဇာ္ေဇာ္ေအာင္၊ သစၥာနီ၊ ျမင္႔သန္း၊ မ်ဳိးသန႔္၊ ေနာက္ပုိင္းမွာ ကုိေအာင္ေ၀းနဲ႔ ေအာင္ခင္ျမင့္တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္၊ အဲဒီလုိ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ေလာက္ အားေကာင္းေမာင္းသန္စီးဆင္းလာတဲ႔ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာျမစ္ႀကီးထဲကုိ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းမွာ ပထမဆုံး ျမစ္လက္တက္အျဖစ္ ဆရာ ေဇယ်ာလင္းရဲ႕ အေမရိကန္ျမစ္ဖ်ားခံ LANGUAGE POETRY နဲ႔ ၂၀၀၇ မတ္လမွာ ဆရာ ေအာင္ရင္ၿငိမ္း ဦးေဆာင္ တင္သြင္းလာတဲ႔ ျပည္တြင္းျဖစ္ နီယုိေမာ္ဒန္ ျမစ္လက္တက္ေတြ ဆူဆူညံညံ စီးဆင္း ၀င္ေရာက္ခဲ႔ပါတယ္။ ျမန္မာကဗ်ာေရစီးေၾကာင္းမွာေတာ႔ ၾကီးမားတဲ႔ အခ်ဳိးအေကြ႔ အေျပာင္းအလဲ တစ္ခုပါပဲ။ ကြ်န္ေတာ္ တို႔က LP ကုိလည္း ႀကိဳဆုိခဲ့ပါတယ္။ နီယိုေမာ္ဒန္ကုိလည္း ႀကိဳဆုိပါတယ္။ အခု ဒီဘက္ႏွစ္မ်ား ၂၀၁၀ ေႏွာင္းပုိင္းမွာလည္း  Digital Poetry, Flart Poetry စသည္ျဖင့္ ကဗ်ာနည္းနာေတြ အသီးသီးထုိးေဖာက္၀င္ေရာက္လာကုိလည္း ႀကိဳဆုိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ကြ်န္ေတာ္ ေျပာခ်င္တာကေတာ႔ ဆရာ ေဇယ်ာလင္း၊ ဆရာေအာင္ရင္ၿငိမ္းနဲ႔ အြန္လုိင္းက လူငယ္ ကဗ်ာဆရာ ေတြ ဖန္တီးခ်ိတ္ဆက္တင္ျပလာတဲ႔ ကဗ်ာပုံစံေတြ နည္းနာေတြ တကၠနစ္ေတြအေၾကာင္း မဟုတ္ပါဘူး။ ကဗ်ာ ခ်စ္မက္ စိတ္နဲ႔ ကဗ်ာအသစ္ကုိ ရင္ခုန္ယစ္မူး ေဖာက္ထုတ္ခ်င္ၾကတဲ႔ လူငယ္ကဗ်ာဆရာေတြ အေၾကာင္းပါ။

 ေနာက္တစ္ခုအေနနဲ႔ အလ်င္းသင့္လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ထပ္ တင္ျပခ်င္တာေလးလည္း ရွိပါတယ္။ ဆရာ ေအာင္ခ်ိမ္႔ရဲ႕ `ဒီစာမ်က္ႏွာေပၚက ငါ႔ျခစ္ရာမ်ား´ ကဗ်ာစာအုပ္ အမွာစာေလးအေၾကာင္းပါ။ ေရးသားသူက ဂ်ပန္ႏုိင္ငံ အုိစာကာ တကၠသုိလ္က ျမန္မာစာပါေမကၡ ဒုေက်ာင္းအုပ္ ဆရာမႀကီး မပန္းခက္ျဖစ္ပါတယ္။ သူကို္ယ္တုိင္ကလည္း ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ထုတ္ PROFANVS မဂၢဇင္းထဲက Surrealism ကဗ်ာဆရာ Junzabura NISHIWAKAI ရဲ႕ ကဗ်ာသေဘာ တရား ေဆာင္းပါးထဲကေန ေကာက္ႏႈတ္ တင္ျပ ထားတာပါ။

            `ျဖစ္ရပ္မွန္မ်ားအလယ္တြင္ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္ရပ္တည္ေနရသည္မွာ အရင္းခံအားျဖင့္ ၿငီးေငြ႔စရာ ေကာင္းသည္။ ဤကဲ႔သုိ႔ေသာ ၿငီးေငြ႔စရာႀကီးကုိ ခံစားတတ္ရင္ ထုိမဟာၿငီးေငြ႔စရာႀကီးသည္ ကဗ်ာေရးရန္ ေစ႔ေဆာ္ပါလိမ္႔မည္။ ကဗ်ာဆုိသည္မွာ ၿငီးေငြ႔စရာႏွင့္ျပည္႔၀ေသာ ျဖစ္ရပ္မွန္အေျခအေနကို ထူးထူး ဆန္းဆန္း ၾကည္ႏူးမႈျဖင့္ စိတ္၀င္တစား သိတတ္ျမင္တတ္ေစႏုိင္ေသာ နည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေလာကမွာ သည္ဟာကုိ အႏုပညာဟု ေခၚၾကသည္။ အက်င့္တုိ႔ အေလ႔အထတုိ႔ ဓေလ႔စသည္တုိ႔သည္ အသိစိတ္ကုိ တုံးေစ ထုိင္းေစ သည္။ သူတုိ႔သည္ အသိစိတ္ကုိ အိပ္ေပ်ာ္ေစႏုိင္သည္။ သူတုိ႔ေၾကာင့္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔သည္ ျဖစ္ရပ္မွန္ကုိ ၿငီးေငြ႔ ရြံ႔ရွာ စက္ဆုပ္လာတတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔ေဘာင္ကုိ ခ်ဳိးေဖာက္လွ်င္ ျဖစ္ရပ္မွန္မ်ားသည္ ၿငီးေငြ႔ စရာႀကီး မဟုတ္ေတာ႔ပါ။ စိတ္၀င္စားစရာ ျဖစ္လာပါလိမ္႔မည္။ အသိစိတ္လည္း လန္းလန္း ဆန္းဆန္း ျဖစ္လာပါလိမ္႔မည္´

            ေနာက္တစ္ခုက အဲဒီအမွာစာထဲမွာပါပဲ။ တရုတ္ကဗ်ာဆရာေတြရဲ႔ ေျပာင္းလဲစီးဆင္းမႈ ေလးတစ္ခုကုိ ထပ္ဖတ္ ရပါတယ္။ `သူတုိ႔ဆီမွာလည္း ၁၉၇၀ ေနာက္ပုိင္းမွာ Modernism လကၡဏာပါတဲ႔ ကဗ်ာေတြ ေပၚေပါက္ လာခဲ႔ပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ အဲဒီကဗ်ာ ေရးသူေတြက Modernism သေဘာတရားေတြကို ေလ႔လာၿပီး သေဘာက်လုိ႔ ေရးတာ မဟုတ္ဘဲ NISHIWAKAI ေရးထားသလုိ မဟာၿငီးေငြ႔မႈႀကီးက ေစ႔ေဆာ္လို႔ ေရးလာၾကတယ္လုိ႔ ဆုိရမွာပါ။ ဒီကဗ်ာေတြကို သူတုိ႔က ေမာ္ဒန္လုိ႔မေခၚၾကပါဘူး။ ပရိသတ္ ကေတာ႔ အမ်ဳိးမ်ဳိး ေခၚၾက တာေပါ႔။ ဒါေပမဲ႔ တရုတ္ႏုိင္ငံ အတြင္းမွာေတာ႔ ျမဴဆုိင္း ကဗ်ာ ( Misty Poem) လုိ႔ ေခၚၾကတယ္။ ဘာျဖစ္ လုိ႔လဲဆုိေတာ႔ အဓိကအခ်က္က နားလည္ရ ခက္လုိ႔ပါပဲ ´။ အဲဒီျမဴဆုိင္းကဗ်ာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ထင္ရွားတဲ႔ တရုတ္ကဗ်ာဆရာ ကေတာ႔ ေပေတာက္ ( Bei Dao) ပါပဲ။ ေပေတာက္ အပါအ၀င္ လူငယ္ကဗ်ာဆရာေတြကေတာ႔ ေခတ္နဲ႔ ကုိက္ညီမယ္႔ ကဗ်ာေဗဒကုိ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ႔ၿပီး ဒီကဗ်ာေဗဒအရ လြတ္လပ္ကာရန္နဲ႔ ေရးၿပီး ဆာရီယယ္ဆန္တဲ႔ နမိတ္ပုံေတြ အမ်ားဆုံးသုံးေရးလာတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ အေၾကာင္း အရာ ပုိင္းဆုိင္ရာမွာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု အဆက္အစပ္မဲ႔ေနၿပီး ပုံသ႑ာန္ဖြဲ႔စည္းမႈမွာလည္း ဖမ္းဆုပ္ကုိင္တြယ္ လုိ႔ မရႏုိင္ေအာင္ကုိ ေ၀၀ါးလြန္းခဲ႔တာေၾကာင့္လည္း ျမဴဆုိင္းကဗ်ာလုိ႔ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚခဲ႔ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

            ကြ်န္ေတာ္ေျပာခ်င္တာ ဆက္ပါဦးမယ္။ ၿငီးေငြ႔မႈ။ ဟုတ္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ အသစ္ကုိ ဖန္တီးၾကရပါမယ္။ အ၀တ္ အစား ဖက္ရွင္အသစ္ေတြ ထြင္တယ္။ စက္ပစၥည္းကိရိယာ၊ နည္းပညာ အသစ္အဆန္းေတြကို ထြင္တယ္။ အစားအစာေတြကို ပုံစံသစ္နဲ႔ ထုတ္လုပ္တယ္။ တုိက္တာ အေဆာက္အဦေတြကုိ ဒီဇုိင္းသစ္ေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အႏုပညာကုိေရာ ဘာအတြက္ေၾကာင့္  အသစ္မဖန္တီးဘဲ ေနၾကမွာလဲ။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဆာေလာင္ေနတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ငတ္မြတ္ေနတယ္။ ေတာင့္တေနတယ္။ အဲဒါ ဘယ္ကလာပါသလဲ။  ဟုတ္ပါတယ္။ မဟာၿငီးေငြ႔မႈကေန လာတာပါ။ ေခတ္စမ္းကေန ဒီေန႔အထိ အစဥ္အဆက္ ေျပာင္းလဲလာတဲ႔ ကဗ်ာပုံသ႑ာန္ဟာ မဟာၿငီးေငြ႔မႈကေန စတင္ ေပါက္ဖြား လာခဲ႔ၾကတာပါပဲ။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၊ ဆရာ ဒဂုန္တာရာ၊ မုိးေ၀ ကဗ်ာဆရာမ်ားဟာ သူေခတ္နဲ႔သူ ေတာ႔ လူငယ္ေတြ ခ်ည္းပါပဲ။ သူတုိ႔ဟာ စမ္းသပ္တယ္။ တင္ျပတယ္။ စာဖတ္ ပရိသတ္က နားလည္လက္ခံႏွစ္သက္လာတဲ႔မွာ သူတို႔ေခတ္ရဲ႔ ကဗ်ာသစ္ အျဖစ္ သမုိင္းမွာ တင္က်န္ေအာင္ လုပ္ျပႏုိင္ခဲ႔တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ ေခတ္နဲ႔အညီ ေခတ္မွာ ထင္ဟပ္ေနတဲ႔ အေၾကာင္းအရာ၊ နာက်င္မႈ၊ လြဲေခ်ာ္မႈ၊ အဆင္မေျပမႈ၊ ဖိႏွိပ္ခံရမႈ၊ မလြတ္လပ္မႈ စတာေတြကို ေခတ္ၿပိဳင္ အာရုံ ခံစားမႈနဲ႔ ခံစားၿပီး ေခတ္ၿပိဳင္အေရးအသားနဲ႔ တင္ျပႏုိင္ ရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ ေခတ္ၿပိဳင္အေရးအသားဆုိတာ ဘာလဲ။ လက္ရွိ စာမ်က္ႏွာေပၚေဖာ္ျပေနတဲ႔ အေရးအသားလား။ စာမ်က္ႏွာေပၚ ေရာက္ရွိ မလာေသးဘဲ အင္တာနက္ အြန္လုိင္း ေပၚမွာပဲ လြတ္လပ္စြာေရးေနတဲ႔ အေရးအသားလား။ စကားေျပဆန္လြန္းတဲ႔ စာပုဒ္ အစုအေ၀း ေတြလား။ ( ဆရာနရီမင္း ကေတာ႔ သူေနာက္ဆုံးကုိင္တြယ္ခဲ႔တဲ႔ ဟန္သစ္မဂၢဇင္းမွာ ဘယ္လုိ ေရးထားလဲဆုိေတာ႔ ` စကားေျပ၊ ကဗ်ာ၊ ရသစာတမ္း တည္းဟူးေသာ ပုံသ႑ာန္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွာ ယခုအခါ စရုိက္လကၡဏာအရ နယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္ၾကရင္း နယ္ေျမသစ္မ်ားကုိ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ထပ္ျခင္း (Overlapping) ျဖစ္ကာ ယင္းတုိ႔အၾကားရွိ နယ္နမိတ္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ဥ္းမ်ား ( Demarcation Lines) ေ၀၀ါးကုန္ၾကၿပီျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖစ္ပါ၍ စကားေျပ၊ ကဗ်ာ၊ ရသစာတမ္း ဟူ၍ အမည္တပ္မေနေတာ႔ဘ ဲ အေရးအသား (Writing ) ဟုသာ ေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္´ လုိ႔ ေရးသားထားပါတယ္။ )

            ဒါေၾကာင့္လည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ ဘယ္ေခါင္းစဥ္ ဘယ္တံဆိပ္ေအာက္မွာမွ မခုိ၀င္ဘဲ ကုိယ္တုိင္ ခံစားရတဲ႔ ခံစားမႈကုိ ကုိယ္တုိင္ဆန္းသစ္ေသာ အေရးအသားနဲ႔ တင္ျပႏုိင္ရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိ တင္ျပတဲ႔ေနရာမွာလည္း အခက္ အခဲေတြ ၊ ေမးခြန္းေတြကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ရင္ဆုိင္လာၾက ရမွာလဲ မလြဲပါဘူး။ နားမလည္မႈ၊ ေနရာဖယ္မေပးလုိမႈ၊ ရွိရင္းစြဲ သိမႈနည္းနာေတြကုိပဲ ေရွးရုိးစြဲ ေလွနံဓါးထစ္မႈ၊ ေလ႔လာလုိက္စားမႈ၊ ပုဂၢလအတၱနဲ႔ ဆန္႔က်င္မႈ စတာေတြနဲ႔ မလြဲမေသြ ရင္ဆုိင္လာၾကရမွာပါပဲ။ ဒီေနရာမွာ အြန္လုိင္းကဗ်ာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး နည္းနည္းေလာက္ တင္ျပခ်င္ပါေသးတယ္။            သိပ္မၾကာေသးခင္က ဖတ္လုိက္ရတဲ႔ Status တစ္ခုမွာပါ။ လူငယ္ကဗ်ာတစ္ေယာက္က သူ႔ကဗ်ာေလးကုိ မဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ အတန္အသင့္ ေနရာရေနတဲ႔ ကဗ်ာဆရာ တစ္ေယာက္ကုိ သြားျပပါတယ္။ အဲဒီမဂၢဇင္း ကဗ်ာဆရာက လာျပတဲ႔ ကဗ်ာကုိ မဖတ္ဘဲ စားပဲြခုံေပၚက ေရေႏြးစီးေၾကာင္းကုိ သုတ္ပစ္လုိက္တာ ခံလုိက္ရတယ္။ ေနာက္တစ္ေယာက္ က်ေတာ႔လည္း ဒီပုံစံမ်ဳိးပါပဲ။ သူျပတဲ႔ကဗ်ာကုိ တစ္ေၾကာင္းဖတ္လုိက္ ေလွာင္ရယ္လုိက္နဲ႔ လုပ္ပစ္တာ ခံခဲ႔ရပါတယ္တဲ႔။  အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး အဲဒီလူငယ္ကဗ်ာဆရာႏွစ္ေယာက္ဟာ စာမ်က္ႏွာေပၚတက္ဖုိ႔ မႀကိဳးစားေတာ႔ဘဲ အြန္လုိင္း ကဗ်ာဆရာ အျဖစ္သာ ခံယူလုိက္တဲ႔အေၾကာင္း ေရးထားတာေလး ဖတ္ခြင့္ရခဲ႔ပါတယ္။ သူတုိ႔ အြန္လုိင္း ကဗ်ာဆရာ အျဖစ္ ခံယူတာ၊ စာမ်က္ႏွာေပၚမတက္တာ ကြ်န္ေတာ္အတြက္ အေရးမႀကီးေပမယ္႔ သူေရးသြားတဲ႔ ေနာက္ဆုံး စာေၾကာင္းေလး တစ္ေၾကာင္း ကေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး စဥ္းစားစရာ ေကာင္းပါတယ္။ အဲဒါဘာလဲဆုိေတာ႔ မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ လူငယ္ မ်ဳိးဆက္တစ္ဆက္ျပတ္သြားရင္ အဲဒီလုိ လူေတြေၾကာင့္ပါပဲလုိ႔ ေရးထားတာေလးပါ။  

 ဒါေပမဲ႔ အဲဒီလုိ လူေတြေၾကာင့္ အသစ္ကုိ မဖန္တီးေတာ႔ဘူးလား။ ကိုယ္႔အႏုပညာကုိ ပုံႏွိပ္ေဖာ္ျပဖုိ႔ မႀကိဳးစား ေတာ႔ဘူးလား လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ ေမးခြန္းေလးျပန္ေမးခ်င္ပါတယ္။ မျဖစ္သင့္ဘူးလုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ ထင္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရွ႔ဆက္တုိးသြားရမွာပါ။ ေခတ္ရဲ႕ ေတာင္းဆုိမႈအရ တစ္ေန႔ေန႔ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လက္ရွိ ေရးသားေနတဲ႔ အသစ္ဆုိတာလည္း ေနာက္ ၀င္ေရာက္လာတဲ႔ အသစ္ဆုိတဲ႔ ကဗ်ာေတြ အႏုပညာေတြကုိ ေနရာဖယ္ေပးၾကရဦးမွာပါပဲ။ ေျပာလက္စနဲ႔ ထပ္ေျပာရရင္ ရယ္စရာမဂၢဇင္း ၂၀၁၂ က အသစ္ကဗ်ာဆုိတဲ႔ ကဗ်ာေတြဟာ အြန္လုိ္င္းကဗ်ာ ေလာကမွာ ၂၀၀၇-၂၀၀၈ ေလာက္ကတည္း က ျဖစ္ထြန္းခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြပါပဲ တဲ႔။

ဟုတ္ကဲ႔။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ (ဆရာ) ေမာင္ေခ်ာႏြယ္၊ ေအာင္ခ်ိမ္႔နဲ႔ အျခားနာမည္ႀကီး ကဗ်ာဆရာေတြရဲ႔ ကဗ်ာ ေတြကို ဖတ္တယ္။ ခံစားတယ္ ။ ၿပီးေတာ႔စုတုျပဳ ေရးသားၾကတယ္။ ဆရာ ဒဂုန္တာရာရဲ႔ အသံနဲ႔ ေျပာရရင္ မုဆုိးစုိင္သင္ေပါ႔၊ အဲဒီေနာက္မွာ ကုိယ္ပုိင္အေတြး၊ ကုိယ္ပုိင္ဟန္နဲ႔ ကုိယ္ပုိင္အေရးအသားနဲ႔ ေရးသားခဲ႔ၾကမယ္။ အထက္က ကဗ်ာဆရာ ႀကီးေတြ အားလုံးဟာလည္း သူေခတ္နဲ႔ သူ အဲဒီလုိ ျဖစ္ခဲ႔ၾကတာခ်ည္းပါပဲ။ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္ဟာ အစဥ္အလာ ေလးလုံးစပ္ ကဗ်ာေတြကုိ ေနာက္ဆုံးမွာ ျငင္းပယ္ ခဲ႔သလုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ေခတ္နဲ႔ မေလ်ာ္ညီေတာ႔တဲ႔ ကဗ်ာဟန္ေတြကုိ သိမ္းဆည္းျငင္းပယ္ၿပီး ကဗ်ာသစ္ေတြကို ရွာေဖြစမ္းသပ္ ေရးသားတင္ျပၾကရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔ ဒီအခ်ိန္လုိ တုိးတက္ေျပာင္းေနတဲ႔ ေခတ္ထဲမွာ အြန္လုိင္းကဗ်ာမို႔လုိ႔၊ ပုံႏွိပ္ျခင္း မခံရေသးတဲ႔ လူသစ္တစ္ေယာက္ရဲ႔ ကဗ်ာမုိ႔လုိ႔၊ ဘယ္လုိ တကၠနစ္ေတြမသိလုိ႔။ ဘယ္လုိကဗ်ာေတြ မဖတ္ဖူးေသးလုိ႔၊ ဘယ္ကဗ်ာဆရာကုိ မသိလုိ႔တုိ႔ ဆုိၿပီး လူငယ္တစ္ေယာက္ရဲ႔ ကဗ်ာဓာတ္ကုိ ခ်ဳိးႏွိမ္ဖ်က္ဆီးတာမ်ဳးိဟာ အရမ္းေအာက္တန္းက်ၿပီး လူတစ္ေယာက္ရဲ႔ ပုဂၢလ၀ါဒျဖစ္တည္မႈနဲ႔ တည္ ေဆာက္မႈ ကုိ ေစာ္ကားေနတာပါပဲ။ ေနာက္ၿပီးေတာ႔ ကဗ်ာသေဘာတရားရဲ႔ ေျပာင္းလဲစီးဆင္းျခင္း သေဘာတရား ကုိလည္း ျမစ္က်ဳိးအင္းျဖစ္ေအာင္ ပိတ္ဆုိ႔ ပစ္လုိက္တာပါပဲ။

            တစ္ခုေတာ႔ရွိပါတယ္။ ဆရာေမာင္ခုိင္မာရဲ႕ ဧည႔္ခန္းေဆာင္မ်ားကုိ ျဖတ္သန္းျခင္းထဲမွာ ေရးသားခဲ႔ သလုိ ပါပဲ။ ကဗ်ာ၀ါဒ သေဘာတရားေတြထက္ ကဗ်ာဆရာရဲ႕ ေလာကအျမင္၊ ေစတနာ၊ ေ၀ဒနာရဲ႔ ကုိယ္႔ခံစားမႈအေပၚ သစၥာရွိျခင္း ကသာ ပုိၿပီးေတာ႔ အဓိကက်ပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးေတာ႔ နီယုိ၊ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္၊ အယ္ပီ၊ ကြန္ဆက္က်ဴရယ္၊ ဆာရီယမ္၊ ဆလမ္၊ ဒီဂ်စ္တယ္နဲ႔ အျခားဘယ္လုိပဲျဖစ္ျဖစ္ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္မွာ သူ႔ရဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတင္ျပပုံနဲ႔ လွပေျပျပစ္တဲ႔ ကဗ်ာအလွဓာတ္ေလး ရွိေနဖုိ႔ပါပဲ။ နမိတ္ပုံေတြ သေကၤတေတြနဲ႔ ေရးတုိင္း ေမာ္ဒန္ မျဖစ္သလုိ၊ စကားေျပာေတြ စကားေျပေတြနဲ႔ ေရးတုိင္းလည္း အယ္လ္ပီ မျဖစ္ပါဘူး။ ကဗ်ာတုိင္းမွာ ကဗ်ာဓာတ္ဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ကဗ်ာ ဖတ္သူတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔လည္း ဒီကဗ်ာဟာ လုပ္ႀကံဖန္တီးထားတာ၊ လုပ္ယူထားတဲ႔ ကဗ်ာ။ ဒီကဗ်ာကေတာ႔ တကယ္႔ ႏွလုံးသားထဲကေန ၿငီးေငြ႔မႈေၾကာင့္ ေပါက္ဖြား လာတဲ႔ ကဗ်ာလုိ႔ နားလည္ႏုိင္စြမ္း ရွိေအာင္ ကဗ်ာပါး၀ေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ကြ်န္ေတာ္ေျပာခ်င္ တာေလး ထပ္ေျပာရရင္ ကဗ်ာအေပၚ ရုိးသားပါ၊ ကဗ်ာ ဖတ္ သူအေပၚမွာ သစၥာရွိပါ၊ ေစတနာထားပါ။ ကဗ်ာအသစ္ေတြ ျဖစ္ေပၚလာဖုိ႔ ကဗ်ာအလုပ္မ်ားမ်ားလုပ္ၾကပါ။ ကုိယ္လုပ္ေနတဲ႔ ကဗ်ာ အလုပ္ေပၚမွာ မဟာၿငီးေငြ႔မႈႀကီး ခံစားလာရတဲ႔အခါမွာ အသစ္ ဆုိတာႀကီးကုိ မလြဲမေသြ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဖန္တီးလာႏုိင္မွာပါ။ ေနာက္ဆုံး အမ်ားလက္ခံလာတဲ႔အခါမွာ ေနရာတစ္ခု ခ်န္ထား ခဲ႔ႏုိင္မွာပါ။ (ဥပမာ-အခုအခ်ိန္မွာ အြန္လုိင္းကဗ်ာေတြဟာ မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာ ေတြေပၚမွာ ေနရာယူလာသလုိမ်ဳိးေပါ႔။ ) ဒါဟာ အရွိန္မျပတ္ဆက္လက္စီးဆင္းေနမယ္႔ ကဗ်ာျမစ္ေၾကာင္းပါပဲ။

၄။ ေခတ္ၿပိဳင္အေရးအသားအား ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း

        

         ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာအေၾကာင္းမေျပာခင္ ေခတ္ေပၚအေၾကာင္း နည္းနည္းပါးပါးေတာ့ ေျပာရပါမယ္။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ ၁၉၇၀ မုိးေ၀ကဗ်ာေခတ္ကေန စတင္ခဲ႔ၿပီး ၁၉၉၀ ၀န္းက်င္တ၀ုိ္က္မွာ အားအေကာင္းဆုံးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ကဗ်ာအမ်ားစုကုိ ဆုိလုိတာပါပဲ။ ဒီေန႔ေခတ္အထိလည္း အားေကာင္းေမာင္းသန္ ေရးေန၊ ေဖာ္ျပေနတုန္းပါပဲ။ ေခတ္ေပၚ ကဗ်ာ တနည္းေျပာရရင္ ပင္မေရစီး ကဗ်ာေပါ့။ ပင္မေရစီးဟန္ဆုိတဲ့ ေနရာမွာလည္း အေၾကာင္းအရာ ၊ ပုံသ႑ာန္တင္ျပပုံ၊ ဘာသာ စကားအဖြဲ႔အႏြဲ႔ စတာေတြအျပင္ ဆရာ ျမဇင္ တင္ျပခဲ့တဲ႔ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာ ေယဘုယ်လကၡဏာ ေတြလည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။

           ေခတ္ေပၚကဗ်ာတည္ေဆာက္မႈမွာ ကဗ်ာေရးသူဟာ မိမိရဲ႕အတြင္းစိတ္ခံစားမႈ(၀ါ) ငါ ဗဟုိျပဳအေရးအသား၊ ျပင္ပ ကေန ႐ုိက္ခတ္ ထိေတြ႔လာတဲ့ အသိတရား၊ ေခတ္စနစ္နဲ႔ ၿမိဳ႕ျပအာ႐ုံခံစားမႈ စတာေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ကဗ်ာ တစ္ပုဒ္ကုိ တည္ေဆာက္ ပါတယ္။ စကားလုံးသုံးစြဲျခင္းနဲ႔ တည္ေဆာက္ပုံမွာ ကဗ်ာဆရာရဲ႕ ပါရမီအခံရွိမႈအေပၚမူတည္ၿပီး လွပ ေျပျပစ္မႈရွိခဲ့သေလာက္ ဘာသာစကားကုိ ၾကားခံမီဒီယာအဆင့္ထက္ပုိမုိၿပီး မသုံးစြဲခဲ့တာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ဟာ တစ္ပုဒ္လုံး ေျပျပစ္ ညီညႊတ္တဲ႔ စီးဆင္းမႈရွိတယ္။ ကဗ်ာဓာတ္ကုိ ဆုပ္ကုိင္ထားတယ္။

           ေခတ္ေပၚကဗ်ာနဲ႔အတူ ဒီဘက္ႏွစ္မ်ားမွာ အၿပိဳင္အားေကာင္းျဖစ္ထြန္းလာတဲ႔ ကဗ်ာေတြကိုလည္း သတိထား မိပါတယ္။ အမ်ားစုေတြ႔ရွိရတဲ႔ ေခတ္ၿပိင္ကဗ်ာေတြကေတာ့ Experimental, Hybrid, Collage, Language, Conceptual, Prose Poetry နဲ႔ အေတြ႔ရနည္းတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ ကဗ်ာေတြကေတာ့ Flart, Digital, Performance, Installation Poetry စတာ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာ (Contemporary Poetry) ဆုိတာ ပင္မေရစီး ေခတ္ေပၚကဗ်ာ အလြန္ ၂၀၀၀ ၀န္းက်င္ေနာက္ပုိင္းမ်ား အမ်ားဆုံး ေရးဖြဲ႔လာၾကတဲ့ ကဗ်ာအမ်ားစုကုိ ဆုိလုိတာပါ။ ေခတ္ၿပိဳင္ ဆုိတဲ့ စကားလုံးကုိ သုံးရတာ ျပႆနာတစ္ခုပါပဲ။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ေခတ္ၿပိဳင္ဆုိတာ အခ်ိန္ကာလကုိ ေျပာတာလား။ ကဗ်ာဆုိင္နာ နည္းနာတကၠနိေတြကို ေျပာတာလား။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ အသက္အရြယ္နဲ႔ မဆုိင္ဘဲ အတူတကြျဖတ္သန္းေနတဲ့သူေတြကုိ ေျပာတာလား စသျဖင့္ ေမးခြန္းေတြ ထုတ္စရာရွိႏုိင္တဲ့အျပင္ ပုံသ႑ာန္၊ အေၾကာင္းအရာ၊ တင္ျပပုံ၊ ဘာသာစကား သုံးစြဲမႈေပၚမွာလည္း ေမးခြန္းေတြ မ်ားစြာရွိပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ကဗ်ာဆရာ လူး၀စၥအာမန္ကေတာ့  Contemporary Poetry ဆုိတာ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုခု၊ ေခတ္ကာလ တစ္ခုခုအေပၚမွာ မူတည္တာမဟုတ္ဘဲ အေရးအသား/ ျပဳလုပ္မႈ အေနအထားေပၚမွာ အမွီျပဳေခၚဆုိတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ တစ္ေယာက္တည္းအေနနဲ႔ ေျပာရရင္ေတာ့ ပင္မ ေရစီးဟန္နဲ႔ ကင္းလြတ္လာတဲ့ ကဗ်ာအမ်ားစုကုိ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာ စာရင္းထဲမွာ ထည့္ခ်င္ပါတယ္။ ဒါဟာ အၾကမ္းထည္ ဆန္ေကာင္းဆန္ႏုိင္ေပမယ့္ အခ်ိန္ ကာလၾကာျမင့္လာတာနဲ႔အမွ် ကြဲျပားျခားနားပိရိေသသပ္တဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေတြကုိ ေတြ႔လာႏုိင္မယ္လုိ႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။

           ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာမွာေတာ့ ကဗ်ာေရးသူဟာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္လုံးမွာ ေခတ္ေပၚကဗ်ာဟန္ရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပုံနည္းစနစ္ေတြကုိ အမ်ားစု ဆန္႔က်င္လာတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ ကဗ်ာထဲမွာ ငါ ဗဟုိျပဳအေရးအသားကုိ ေရွာင္ၾကဥ္တယ္။ အကယ္၍ ကဗ်ာ ထဲမွာ ငါ ဆုိတာ ပါလာရင္လည္း အဲဒီ ငါဟာ ကဗ်ာေရးသူငါကုိ ရည္ညႊန္းတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ကဗ်ာထဲက ငါ ကိုသာ ဆုိလုိရင္း ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ၿပီး ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ထဲမွာ ငါ မ်ားစြာကို ထည့္သြင္း ေရးဖြဲ႔ၿပီး အၿပိဳင္အဖြဲ႔ေတြကုိ ေရာေႏွာတင္ျပတာမ်ဳိးအထိ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ကဗ်ာေတြမွာ single Voice ထက္ Multivoice ေတြကုိ ပုိုမုိေတြ႔ရွိရပါတယ္။  ဆရာေမာင္ျပည့္မင္း ရဲ႕ `ယခုမွစ တစ္၀က္ဆီ´ ကဗ်ာထဲမွာဆုိရင္ ကဗ်ာဆရာဟာ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ရႈေထာင့္ကေန ပါ၀င္ပတ္သတ္ေနတယ္ဆုိတာကအစ စဥ္းစားစရာပါပဲ။ ဒါ့အျပင္ ကြင္းစကြင္းပိတ္ထဲက (ခင္ဗ်ား) ဆုိတဲ့သူဟာ ကဗ်ာ ဖတ္သူလား။ အျခားတစ္စုံတစ္ေယာက္လား။

ယခုမွစ တစ္၀က္စီ

ခင္ဗ်ားဗ်ာ ကၽြန္ေတာ့္ေနရာက စဥ္းစားၾကည့္ပါ

ေပ်ာ္ရႊင္ေနဆဲ ဆဲဆုိခံလုိက္ရသလုိ

အစ္ကို ညီေလးေနရာက ခံစားၾကည့္ပါအစ္ကုိရာ

မျဖစ္ႏုိင္တဲ့ ဘ၀ႏွစ္ခု သူမ ဘာလုိ႔ ေပါင္းစပ္ခ်င္ရတာလဲ

(ဒီေနရာမွာ ခင္ဗ်ား၀င္ရၿပီ)

ျပန္လည္ေခ်ပျခင္းၾကားႀကီးနဲ႔ ေရကုိယူ

အုိးကုိ မတုနဲ႔ ေမာင္တုိ႔ရာ

ျဖစ္တတ္တာေတြလည္း ျဖစ္ကုိ ျဖစ္တတ္လြန္း

မျဖစ္ႏုိင္တာေတြကလည္း ျဖစ္ကုိ ျဖစ္မလာႏုိင္ပါ

( ခင္ဗ်ား ၀င္ပါရျပန္ပါၿပီ)

ပစ္ခ်လုိက္ရမလား၊ ပစ္ခ်လုိက္ရမလား ဆုိတဲ့အသံ

ဘယ္သူတုန္႔ျပန္ခဲ့ဖူးပါသလဲ

ကုိယ္က ပစ္သာ ခ်လုိက္စမ္းပါဗ်ာ၊ ပစ္သာ ခ်လုိက္စမ္းပါဗ်ာ

အဲဒီလုိ တုန္႔ျပန္ဖူးပါရဲ႕၊ ေရႊထုပ္ႀကီးလုိခ်င္လုိ႔ပါ

(ခင္ဗ်ား ၀င္ပတ္သက္ရဦးေတာ့မယ္)

သစ္ခုတ္သမားဟာ ဘ၀တစ္သက္တာ ဗီလိန္ပါ

လမ္းဘားဂ်က္ဟာ လူၾကမ္းသ႐ုပ္ေဆာင္ပါ

သားကုိ ဆုိင္ကယ္ကယ္ရီမလုပ္ေစခ်င္ဘူး

သမီးကုိ အဲဒီဆုိင္မွာ သီခ်င္းမဆုိေစခ်င္ဘူး

ခဏေလးပါ ခဏေလးပါ

ေနပြင့္လာရင္ ေပ်ာ္စရာပါ

ခဏေလးေစာင့္ပါ ၀င္သူမ်ားအားလုံးေပ်ာ္ရမွာ။

                                        ေမာင္ျပည့္မင္း

           ထပ္ေျပာရရင္ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေတြဟာ ကဗ်ာဆုိင္ရာ နည္းနာအမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ ထည္႔သြင္းေရာစပ္ ျပဳလုပ္လာတာ ကုိလည္း ေတြ႔ရွိ ရပါတယ္။ အမ်ားစု သုံးႏႈန္းၾကတာေတာ့ Language, Concept, Collage စတာေတြကို အမ်ားဆုံး ေရာစပ္အသုံးျပဳၿပီး ထူးျခားတဲ့ Hybrid, Experimental Poetry ေတြကုိ ျပဳလုပ္လာပါတယ္။ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာ ေရးသူ အမ်ားစုဟာ Making ကုိ လက္ခံယုံၾကည္ၾကသူေတြပါပဲ။ ကဗ်ာဆုိတာ ျပဳလုပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ မၾကာခဏ ေျပာပါတယ္။ လက္ေတြ႔ဖန္တီးျပပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာ လင္းရမၼာ ရဲ႕` ကားသေဘၤာ´ ဆုိတဲ့ ကဗ်ာထဲမွာဆုိရင္ ကဗ်ာဆရာ ဟာ Facebook ဆုိတဲ့ လူမႈကြန္ယက္မီဒီယာကေန ရရွိလာတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္တစ္ခုနဲ႔ ကဗ်ာကုိ အစျပဳ တည္ ေဆာက္လုိက္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ တစ္ခုရွိတာက Facebook ဆုိတဲ့ လူမႈကြန္ယက္မီဒီယာကရရွိတဲ့ သတင္းဆိုတာ ယုံၾကည္လုိ႔ ရႏုိ္င္မလား။ ေသခ်ာရဲ႕လား။ ေနာက္တစ္ခုက ေ၀လကား တဲ့။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ပုံမွန္ၾကားဖူးေနက်စကားလုံးက ေရက်ခ်ိန္ ကုန္းေပၚမွာ တင္က်န္ေနရစ္ခဲ့တဲ့ ေ၀လငါး။ အခု ကဗ်ာဆရာ သုံးထားတာက ေ၀လကား ဆုိေတာ့ Wales ျပည္နယ္က တင္ပုိ႔လာတဲ့ကားမ်ား ျဖစ္ေနမလားေပါ့။ ဘာသာစကားတည္ေဆာက္မႈအရ မွန္ကန္သလုိရွိေနတဲ့အျပင္ ျဖစ္ႏုိင္ ေခ်အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ကဗ်ာဆရာဟာ ကဗ်ာဖတ္သူကုိ ပထမဆုံးစာေၾကာင္းမွာတင္ အလုပ္လုပ္ေစပါေတာ့တယ္။ ေနာက္ ထပ္ေတြ႔ရမွာက ေခတ္ၿပိဳင္လူမႈအဖြဲ႕အစည္းအတြင္းက ျပႆနာေတြ၊ ထိတ္လန္႔အံ့ၾသစရာေတြကုိ အဆက္အစပ္မဲ့ ခ်ိတ္တြဲ ယွက္ေဖာက္ထားတဲ့ စကားေတြပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေန႔စဥ္ၾကားေန ျမင္ေနရတဲ့ စာသားေတြ စကားလုံးေတြကုိပဲ ကဗ်ာ ဆရာက ဆက္စပ္တည္ေဆာက္ၿပီး ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ျပဳလုပ္သြားျခင္းပါပဲ။

ကားသေဘၤာ

ဆိပ္ကမ္းမွာ ေသာင္တင္ေနတဲ့ ေ၀လကားေတြကို ယမန္ေန႔ နံနက္ ၉း၂၈ က အၿပီးသတ္ ပင္လယ္ဆီ ျပန္ပုိ႔

Source: Facebook.com

အာေခါင္ျခစ္ၿပီး ဒုိးနတ္ေပၚ ျဖဴးေပးလုိက္တယ္

ရလာတဲ့ လုိအပ္ခ်က္ အေသးစားေတြဟာ ေျခမွာ တြဲေနတဲ့ အႀကီးစားဗုံးသီး

ထူးဆန္းအံ႔ဖြယ္ ၀က္ဘ္သတင္းေတြဟာ Google Reader ေပၚဆက္တုိက္ ခုန္တက္ေနဆဲ

အာ႐ုံေၾကာအားနည္းလာတဲ့ ရင္ခုန္ဖြယ္အခ်ိန္ေလးေတြ

တစ္မိနစ္စာ မ်က္စိမွိတ္လုိ႔ အားျပန္ယူတုိင္း

ေသဆုံးသြားတဲ့ ဆဲ ကုေဋကုဋာ

လက္မည္းႀကီးဟာ ေၾကာက္စရာပါ

အိမ္သာတက္လည္း ငါပဲ

ရႊံ႕ေတြကုိင္လည္း ငါပဲ

ထမင္းစားေတာ့လည္း ငါပဲ

အမယ္ေလး လက္မည္းႀကီး လက္မည္းႀကီး

မည္းနက္ေျပာင္ေမွာင္ မဟူရာ ပိတုန္းေရာင္ ေကသာထေနတဲ့ သူ႔ဆံသားေလးေတြ

အာရုံေၾကာအားနည္းလာတဲ့ ရင္ခုန္ဖြယ္အခ်ိန္ေလးေတြ

ဇာတ္လမ္းသြား ဂိမ္းထဲက အတြဲလုိက္ထြက္လာတဲ့ က်ည္ဆံေတြ

ကုိၾသဒိနိတ္ပြိဳင့္ေတြ အေသအခ်ာခ်ိန္ၿပီး ေခါင္းနဲ႔ပစ္တုိက္လုိက္

ေျခနဲ႔ ကန္ေက်ာက္လုိက္

ဆိပ္ကမ္းမွာတင္ ေသာင္ ေနေသးတဲ့ ေ၀လကားေတြ

အ၀လြန္လာတဲ့ ကမာၻႀကီးမွာ ေသစရာ ေသရာေတြ အမ်ားႀကီး

ဒီေန႔ မင္းကုိ ငါ သတ္ရလိမ့္မယ္

ေက်ာ္ပစ္လည္း အလြတ္ရေနတဲ့ ဇာတ္လမ္း။

                                                            လင္းရမၼာ

           ေနာက္တစ္ခုက ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေရးသူေတြဟာ ဘာသာစကားရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အဓိပၸာယ္ေတြကို အက်ဳိးရွိရွိ အသုံးျပဳၿပီး ကဗ်ာ ဖတ္သူကုိ လမ္းျပပါတယ္။ ကဗ်ာဖတ္သူဟာ ကဗ်ာရဲ႕အနက္အဓိပၸာယ္ကုိ စုပ္ယူလုိရင္းကေန ကဗ်ာ ဆရာရဲ႕ ဘာသာစကားသုံးစြဲမႈ၊ စကားလုံးေဆာ့ကစားမႈ၊ ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေစမႈေတြေနာက္ကုိလုိက္ရင္း ကဗ်ာရဲ႕ အျပင္ဘက္ကုိ ေရာက္မွန္းမသိ ေရာက္သြားတာမ်ဳိး ေတြ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါဟာ ကဗ်ာဖတ္သူကုိ အလုပ္ေပးျခင္း (၀ါ) ကဗ်ာရဲ႕ အျပင္ဘက္က သိမႈဆီကုိ အေရာက္သြားေစလုိျခင္း လည္း ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ထင္မိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ျမင္မိတာက ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေတြမွာ သုံးစြဲေလ့ရွိတဲ့ ပုိင္းစစိတ္မႊာျခင္း ( Fragmentation)  နဲ႔  တြဲစပ္ခ်ိတ္ယူျခင္း (Juxtaposition) ေတြ ပါပဲ။ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေတြဟာ Collage ျပဳလုပ္ျခင္းကုိ စိတ္၀င္စားတယ္။ မတူကြဲျပားျခားနားတဲ႔ အေၾကာင္းအရာေတြ၊ ျမင္ကြင္းေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ စုစည္းၿပီး အဲဒီအရာေတြနဲ႔မသက္ဆုိင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာနယ္ပယ္ တစ္ခုဆီ ကုိ အေရာက္ ပုိ႔ခ်င္တာမ်ဳိးကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။

နစ္ျမွပ္ျခင္း

အရင္ဦးဆုံး ေရပူစီေဖာင္းေလးေတြ မ်က္စိထဲျမင္ေယာင္မိတယ္

ေနာက္ the Piano စႏၵယားႀကီးနဲ႔ အတူ ေဖာက္ျပန္တဲ့ မယားျဖစ္သူကုိ ေရထဲ နစ္ျမွပ္ေစတဲ့ ျပကြက္

သံတန္ခ်ိန္ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားတဲ့ Titanic

သေဘၤာႀကီး  တအိအိေရထဲ နစ္သြားပုံ ျမင္ကြင္းေတြဟာ သ႐ုပ္ေပၚလြန္းၿပီး

မျမင္ရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြရဲ႕ နစ္ျမွပ္ျခင္းေခါင္းစဥ္ေအာက္ သြင္းယူႏုိင္ဖြယ္ရာ

က်ဳပ္က အ တယ္၊ န တယ္၊ ထူ တယ္၊ ထုိင္း တယ္

အဲဒီမွာ စကားပုံေတြ ကားထြက္လာတယ္

ဗူးေတာင္းနစ္၍ ေဇာင္းျခမ္းေပၚတယ္တဲ႔ ပတၱျမားမွန္ရင္ ႏြံမွာ ဘယ္နစ္မလဲ

၀ါးနဲ႔သာ ကူထုိးလုိက္ေတာ့ ေရနစ္ေနသူကုိ အသာကေလး မယူသြားကာ

ထူးခၽြန္ေအာင္ျမင္သူရဲ႕ ဘ၀ဇာတ္လမ္း

ေဟ့ ဒီမွာ ရာသီဥတုအေျခအေနေတြနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလာရင္ ငွက္ေတြကုိသာ ေရြးလုိက္ပါ

၁၀ ရက္ေလာက္ စမ္းသုံးၾကည့္ပါ ႏွစ္မ်ဳိးလုံး ရွိေနတာကုိ ႏွစ္သက္ပါ

ဂၽြန္ဟင္နရီဖာ့သည္ ပုိးေကာင္မ်ားကုိ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းနယ္ ဆားတုံးရြာ ေဒၚဗုံတုတ္ ပုရပုိက္အမွတ္ ၂ အရ ကုိလွေရႊ တုိ႔က ကြ်န္ေတာ့္ကုိ ခင္မင္သည္ဟု ယူဆပါတယ္ဟု ယူဆပါတယ္ဟု ယူဆပါတယ္ တျဖည္းျဖည္းနစ္ဆင္းသြားလုိက္တာ ျပႆနာစုံလုံးကုိ သိမ္းက်ဳံးၿပီး ဆြဲနစ္လုိက္မတတ္ ေရပူေပါင္းေလးေတြ ပလုံစီလုိက္ကာ လူထုနဲ႔ အေတာ္ကုိ ကင္းကြာေနတဲ့ အျပင္ ေျခသလုံးအိမ္တုိင္ တစ္ပူေပၚႏွစ္ပူ ဆင့္သတဲ့ သိၿပီ ေလာကႀကီးဟာ လုံး၀စိတ္၀င္စားစရာ မေကာင္းတဲ့အျပင္ ေတာ္ေတာ္ပ်င္းစရာေကာင္းေပတာပဲ တဲ့

                                                                                                    ခင္ေအာင္ေအး

           ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာဟာ ကဗ်ာဖတ္သူကုိ အၿမဲတမ္းေမးခြန္းေတြ ထုတ္တယ္။ ကဗ်ာေရးသူဟာ အရာရာ တစ္ထစ္ခ် အမွန္တရားလုိ႔ မယူဆဘဲ အရာရာကို သံသယအျမင္နဲ႔ပဲ ၾကည့္ပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာဟာ သူေရးလုိက္ တဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြကုိ အမွန္လုိ႔ မယူဆေစခ်င္ဘူး။ ကဗ်ာဖတ္သူ ကုိယ္တုိင္ သိမႈတည္ေဆာက္ေစတယ္။ ပုံသ႑ာန္အေနနဲ႔ ေျပာရရင္ လည္း ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာဟာ ယေန႔လက္ရွိ အမ်ားဆုံး ေတြ႔ေနရတဲ့ အလ်ားလုိ္က္ စာမ်က္ႏွာ အျပည့္စီတဲ့ ပုံသ႑ာန္ကုိ အမ်ားဆုံးေတြ႔ရွိရၿပီး အဲဒီပုံသ႑ာန္ဟာ Prose Poem ကေန ျမစ္ဖ်ားခံတယ္ လုိ႔လည္း ယူဆမိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလုိ အလ်ားလုိက္ အျပည့္စီလုိက္တာနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာ ျဖစ္သလားဆုိတဲ့ ေမးခြန္းပါ။ မဆုိင္ပါဘူး။ အထက္မွာ ကြ်န္ေတာ္ လက္လွမ္းမီသေလာက္ ခ်ျပေပးခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြဟာ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေတြပါပဲ။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာမွာ သူ႔ရဲ႕ အလွဓာတ္ ရွိသလုိပဲ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာဟာလည္း သူ႔ရဲ႕ ေခတ္ၿပိဳင္ျဖစ္မႈ သီးျခား အလွဓါတ္ေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခ်ဳိ႕ ကဗ်ာဆရာေတြ လက္ရွိ ေရးသားေနတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ ကဗ်ာေတြမွာ ပုံသ႑ာန္အရပဲ ေျပာင္းလဲမႈရွိတဲ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာေတြ အျဖစ္လည္း ေရာေႏွာပါ၀င္ေနတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ သိသာျခားနားတဲ့ အလွဓာတ္ ကေတာ့ ဘာသာစကားအေပၚ လက္ခံသုံးစြဲျခင္းပါပဲ။ ဥပမာ- ဆရာ ေဇယ်ာလင္း၊ လူဆန္း၊ လူလန္းတုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာေတြကုိ ဖတ္ၾကည့္ရင္ ဘာသာစကားဆန္းျပားစြာ သုံးစြဲထားတာေတြ၊ ဘာသာစကား လက္တစ္လုံးျခားလုပ္တာေတြ၊ ဘာသာစကား အေပၚ ေမးခြန္းထုတ္ထားတာေတြအမ်ားႀကီးကုိ ဖတ္မိမွာပါ။ အခု ကၽြန္ေတာ္ တင္ျပထားတာေတြ အားလုံးက ကၽြန္ေတာ္ ေလ့လာမိသေလာက္ ကၽြန္ေတာ္ျပန္တည္ေဆာက္ထားတဲ့ သိမႈသက္သက္ပါပဲ။ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာဆုိတာ ဒီထက္ ပုိမုိ က်ယ္ ျပန္႔နက္႐ႈိင္းပါတယ္။ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ စတင္တည္ေဆာက္စကာလမွာ ခက္ခဲပင္ပန္းခဲ့သလုိပဲ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာ လမ္းေၾကာင္း ဟာ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႔လိမ့္မယ္လုိ႔ေတာ့ မထင္ပါဘူး။ အထက္က ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြနဲ႔ စာသားေတြက ကၽြန္ေတာ့္သိမႈ အနည္းငယ္ရွိသေလာက္နဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္ မိျခင္းသက္သက္ပါပဲ။  လြတ္လပ္စြာ ကြဲလြဲႏုိင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ ကေတာ့ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာကုိ ဘယ္လုိခ်ဥ္းကပ္မလဲ။ ဘယ္လုိနားလည္မႈ တည္ေဆာက္မလဲ။ ဘယ္အခ်ိန္ကာလအထိ ေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ လႊမ္းမုိးဖမ္းစားမႈကုိ ခံေနရဦးမလဲဆုိတာ ဒီဘက္ႏွစ္မ်ားမွာ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ေမးမိတဲ့ေမးခြန္းမ်ားပါပဲ။ အားလုံးကုိ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။

မင္းနဒီခ

(၂၇၊ ၃၊ ၂၀၁၅)

ကုိးကား။

၁။ ဂႏၳ၀င္ျမန္မာကဗ်ာ - ေမာင္သာႏုိး

၂။ အမ်ဳိးသမီးစာဆုိေလာကႏွင့္ ဘ၀ေၾကးမုံ - ေဒၚမိမိေလး (ဂုဏ္ထူးေဆာင္ပါေမာကၡ)

၃။ ေမာ္ဒန္ရွင္းတမ္းႏွင့္ျမန္မာကဗ်ာျဖစ္ေပၚတုိးတက္မႈ - သစၥာနီ

၄။ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ရွိေသာ ေခတ္ၿပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာအလားအလာ- ေဇယ်ာလင္း

၅။ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္စာေပသမုိင္း - မင္းခက္ရဲ

၆။ ေတာ္လွန္ကဗ်ာစာအုပ္ (၁၉၆၉)

၇။ မုိးေ၀ကဗ်ာ (၁၉၉၇)

၈။ ျမန္မာစာေပသမုိင္း (ပါေမာကၡ ဦးေဖေမာင္တင္)

၉။ ကုိလုိနီေခတ္ ျမန္မာစာေပသမုိင္း ( ေမာင္ခင္မင္ - ဓႏုျဖဴ)